مواهب الرحمان في تفسير القرآن

مواهب الرحمان في تفسير القرآن
پدیدآوران	مدرس، عبدالکریم (نویسنده)
ناشر	دار إحياء التراث العربي
مکان نشر	لبنان - بیروت
سال نشر	1435ق. = 2014م.
چاپ	چاپ یکم
زبان	عربی
تعداد جلد	7
کد کنگره	‏

مواهب الرحمن فی تفسیر القرآن تألیف عبدالکریم محمد مدرس (متولد 1323ق) از جمله تفاسیر معاصر است که همه آیات قرآن کریم را پوشش داده است. تفسیر به شیوه اجتهادی بین عقل و نقل جمع کرده است. مؤلف اگرچه از شیوخ صوفیه است، اما به شیوه صوفیه تفسیر نکرده است.

تفسیر مواهب الرحمان، در حقیقت، به دو زبان کردی و عربی، به ترتیب در 9 و 7 جلد منتشر شده است که کتاب حاضر مجموعه هفت جلدی آن است. تفسیر، موجز و مشتمل بر تمام آیات قرآن، به شیوه تحلیلی و بیانی است. در آغاز تفسیر، مقدمه‌ای علوم قرآنی دارد. در این مقدمه به بحث‌های مختلف مقدمات تفسیر و شناخت قرآن، مانند: بحث نزول، کیفیت وحی، مسأله ترتیب نزول، چگونگی جمع و تدوین قرآن، تعریف مکی و مدنی، نخستین و آخرین سوره نازل شده و آداب تلاوت پرداخته است.

مدرس، علی‌رغم آن‌که از صوفیه و از شیوخ آن محسوب می‌گردد، اما در تفسیر، کمتر به آن سلک و طریقت می‌نماید و رخ نشان می‌دهد. از ظاهر الفاظ عدول نمی‌کند و در روش استخراج معانی همان روش دیگر مفسران را در اعتماد به ظاهر الفاظ، توجه به دلالت ظهور و استناد به سیاق می‌گزیند. روش او اجتهادی است، یعنی جمع بین نقل و عقل است. مباحث فقهی، اعتقادی و کلامی مناسب با آیه را متعرض می‌شود و بر سلک اشاعره سخن می‌گوید. شیوه بحث او در برخورد با مذاهب کلامی و فقهی به دور از تعصب و خالی از لحن گزنده است. شیوه طرح مباحث در آغاز هر سوره، بدین‌گونه است که با نام سوره، محل نزول، فضیلت سوره و قرائت آن شروع می‌کند. آنگاه واژه‌واژه، کلمات آن را توضیح می‌دهد. اگر نیاز به استشهاد به صرف‌ونحو باشد بیان می‌کند. از آیات دیگر (روش تفسیر قرآن به قرآن) و روایات در جهت فهم معنای آیه کمک می‌گیرد. در عین حال، سعی می‌کند مجموع مباحث او فشرده باشد. از روایات اسرائیلی به مانند مفسران معاصر، استفاده نمی‌کند، بلکه رسماً مخالفت خود را با این دسته از روایات ابراز می‌دارد.‏

منابع مقاله

1. مقدمه و متن کتاب.
2. ایازی، سید محمدعلی، شناخت‌نامه تفاسیر، قم، انتشارات کتاب مبین، چاپ اول، 1378.