ابن ابی‌صادق، عبدالرحمن بن علی
| نام | ابن‌ابی‌صادق، عبدالرحمن بن علی |
|---|---|
| نام های دیگر | بقراط ثانی، عبدالرحمن بن علی |
| نام پدر | |
| متولد | |
| محل تولد | |
| رحلت | 470 هـ.ق |
| اساتید | |
| برخی آثار | شرح ابن‌أبي‌صادق علی فصول أبقراط / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده |
| کد مولف | AUTHORCODE21093AUTHORCODE |
ابن ابى صادق، ابوالقاسم، عبدالرّحمان بن على بن احمد بن ابى صادق نيشابورى (ح 385-470ق)، پزشك، كالبدشناس و شارح آثار بقراط و جالينوس و ملقّب به بقراط دوم.
تاريخ تولد و سال فوت ابن ابى صادق را در منابع متقدّم به صراحت تعيين نكرده‌اند، اما به‌طور مسلّم در 460ق زنده بوده است و هشتاد و چند سال زندگى كرده است. منابع متأخر تاريخ فوت او را در حدود 470ق دانسته‌اند. ابن ابى صادق تحصيلات خود را در زادگاهش آغاز كرد و ادامه داد تا در فنون حكمت به خصوص در طب به مقامى عالى رسيد. او را مردى قناعت پيشه، خوش گفتار، هوشمند، خوشرو، شيفته يادگيرى علوم و فنون و ماهر در پزشكى كه آن را از ابن سينا آموخته بود، شمرده‌اند. شاگردى وى نزد ابن سينا ظاهراً بايستى به حدود نخستين دهه سده 5ق مربوط باشد. ابن ابى اصيبعة و برخى ديگر نيز رابطه استادى و شاگردى ميان آن دو را تأييد كرده‌اند.
ابن ابى صادق پس از فراگيرى حكمت و پزشكى، در نيشابور به طبابت مشغول شد و به علّت علاقه به همشهريان خود، دعوت سلطان ابراهيم غزنوى را براى رفتن به دربار وى رد كرد. در معالجه عارضه قولنج عَميدالملك كُنْدُرى به دست وى كه بيهقى و شهرزورى آن را گزارش كرده‌اند، ترديدى نيست، اما ارتباطى كه ميان درگذشت ابن ابى صادق و اين معالجه يادكرده‌اند، صحيح به نظر نمى رسد؛ زيرا در صورت صحّت اين ارتباط، بايد تاريخ فوت او را پيش از سال قتل عَميدالملك بدانيم كه با تصريح ابن ابى اصيبعة بر زنده بودن وى بعد از اين تاريخ، منافات دارد. سيد اسماعيل جرجانى مؤلف ذخيره خوارزمشاهى از شاگردان برجسته ابن ابى صادق بوده است.
در زمينه اخلاق پزشكى: به عقيده ابن ابى صادق «پزشك حقيقى كسى است كه زيان خود را در رذيلت‌ها بداند و نخست خود را به انواع فضيلت‌ها درمان كند، سپس به معالجه بدنها رو آورد؛ زيرا كسى كه بدون درمان اخلاقى به معالجه بدنها مشغول گردد، در پست‌ترين مرتبه است». وى در باب تشخيص ماهيت بيمارى‌ها و استخراج قوانين طبّى از راه استقراى علمى و تجربه پزشكى و نيز درباره نقش پرهيز و گرسنگى در كاهش وزن بدن و درمان چاقى، سخن گفته است. شرحهاى او را بر آثار پيشينان درخور توجه دانسته‌اند. ابن ابى صادق سال‌هاى آخر عمر را در روستايى ييلاقى، واقع در 12 فرسنگى نيشابور به نام «اَنْبَروذِستانه» به سرآورد.
آثار
1. شرح فصول بقراط، بهترين شرح کتاب فصول و مهم‌ترين اثر ابن ابى صادق است كه در 460ق تأليف آن پايان يافته است.
2. شرح تَقْدِمَة المَعرفة بقراط، در مبادى پزشكى است.
3. شرح منافع الأعضاى جالينوس، در كالبدشناسى است و تأليف آن در 459ق به پايان رسيده است.
4. شرح مسائل حُنين، اصل مسائل از تأليفات پزشكى حُنين بن اسحاق است كه ابن ابى صادق بر آن دو شرح نوشته است، يكى شرح كبير و ديگرى شرح صغير.
5. جواب ايرادهاى محمّد زكرياى رازى بر جالينوس.
6. کتاب تاريخ كبير.
7. نُخبَة العلاج، در کتاب خطى المغني في الطّب.
8. رسالة الأدوية و الأطعمة المقتبسة من الأحاديث المكرّمة.
منبع مقاله
دايرة المعارف بزرگ اسلامى، زير نظر كاظم موسوى بجنوردى، ج2، ص670، چاپ دوم، تهران، 1374، مقاله به قلم غلامرضا جمشيد نژاد.
وابسته‌ها
شرح ابن أبي صادق علی فصول أبقراط / نوع اثر: کتاب / نقش: شارح