غفرانی، محمد
| نام | غفرانی، محمد |
|---|---|
| نامهای دیگر | |
| نام پدر | |
| متولد | 1305ش |
| محل تولد | مشهد |
| رحلت | 1389ش |
| اساتید | محمدتقی شریعتی |
| برخی آثار | فرهنگ اصطلاحات روز فارسی - عربی |
| کد مؤلف | AUTHORCODE05761AUTHORCODE |
محمد غفرانی (متولد 1305-1389ش)، ادیب و لغت‌شناس معاصر، از شاگردان آیت‌الله مدنی، صاحب فرهنگنامه «قاموس عصري في المصطلحات الحديثة (فرهنگنامه معاصر عربی - فارسی)».
ولادت
محمد غفرانی، در سال 1305ش، در مشهد، در خانواده‌ای یزدی‌تبار، متولد شد[۱].
تحصیلات
تحصیلات ابتدایی را در زادگاه خود به پایان رسانید و در سال‌های 1318-1319ش، در مجلس درس تفسیر محمدتقی شریعتی، با جمعی از دوستان و یاران هم‌کلاسی خود، حضوری مستمر داشت[۲].
همچنین در عنفوان جوانی، چند صباحی محضر درس آیت‌الله شیخ مهدی اصفهانی را درک نمود که روزهای جمعه در منزل ایشان، برگزار می‌شد[۳].
اساتید
در سال 1322ش، پس از پایان دروس مقدماتی حوزوی در مشهد، با تنی چند از طلاب علوم دینی آن دیار، رهسپار نجف اشرف شد و مدت چهار سال و اندی، در جوار آستان حضرت علی(ع)، رحل اقامت افکند و از محضر حجج اسلام و مدرسین معظم فقه، اصول، حکمت و ادبیات عرب آن روزگار، کسب فیض نمود که از جمله آنها، عبارتند از:
- سید حسن بن یوسف مکی عاملی؛
- سید اسدالله تبریزی (شهید محراب آیت‌الله مدنی)[۴].
وی بخش معظم از دو جلد کتاب لمعه شهید ثانی را با جمعی از دوستان خود، از جمله شیخ حبیب‌الله خراسانی، سید مجتبی نواب صفوی، سید ابراهیم شاهرودی و سید علی قدمگاهی نیشابوری، در محضر آیت‌الله مدنی تلمذ نمود و مجلس درس اخلاق ایشان را که شب‌های جمعه در محوطه مدرسه سید محمدکاظم یزدی منعقد می‌شد و تا پاسی از نیمه‌شب ادامه می‌یافت، درک کرد[۵].
از دیگر اساتید برجسته ایشان در حوزه علمیه نجف، عبارتند از:
- شیخ عبدالرحیم فیض گنابادی، استاد فقه؛
- حاج میرزاآقا شمس آذری (بادکوبه‌ای)، استاد منطق؛
- شیخ محمدرضا بخارایی و فاضل قائنی، استاد علم نحو و علم کلام؛
- آیت‌الله آقا سید علی تبریزی و سید آقا شوشتری، فقه استدلالی و...[۶].
وی پس از پایان دروس سطح، در سال 1325ش، به ایران بازگشت و به‌منظور ادامه تحصیل متدیک، در سال 1327ش، پس از موفقیت در کنکور دانشکده معقول و منقول دانشگاه تهران (الهیات و معارف اسلام)، تحصیلات دانشگاهی خود را آغاز نمود. در خردادماه سال 1330ش، با احراز رتبه اول در رشته منقول (فقه و معارف اسلامی) به دریافت دانشنامه لیسانس نائل آمد. برخی از اساتید ایشان در دانشگاه، عبارتند از:
- شیخ مهدی الهی قمشه‌ای؛
- احمد بهمنیار؛
- سید محمدکاظم عصار؛
- فاضل تونی؛
- سید محمد مشکوة؛
- محمود شهابی؛
- ذوالمجدین؛
- مدرس رضوی؛
- ادیب بجنوردی؛
- بدیع‌الزمان فروزانفر؛
- جلال‌الدین همایی؛
- عبدالعظیم قریب؛
- محمد معین؛
- ذبیح‌الله صفا[۷].
دعوت به مصر
در سال 1335ش، در حین ادامه تحصیلات در رشته دکتری فلسفه در دانشکده ادبیات دانشگاه تهران، به دعوت دانشگاه قاهره عازم کشور مصر شد و در زمینه زبان و ادبیات عرب، از محضر گروهی از بزرگان و مشاهیر فرهنگ و معارف اسلامی عرب‌زبان، کسب فیض نمود، از جمله:
- عبدالوهاب عزام؛
- محمد احمد خلف‌الله؛
- طه حسین، معروف به «عميد الأدب العربي»؛
- مصطفی سقا، معروف به «فراء مصر» و صاحب کتاب «إحياء النحو»؛
- عباس حسن، معروف به «سیبویه مصر» و صاحب کتاب «النحو الوافي»؛
- محمد عبدالمنعم خفاجی، معروف به «ادیب مصر»؛
- عبدالحلیم نجار؛
- محمد غنیمی هلال، استاد کرسی ادبیات تطبیقی در دانشگاه الازهر؛
- شوقی ضیف؛
- محمد عرفه؛
- محمود احمد عماره؛
- محمد دراز.
اینان همگی از مشایخ برجسته و اساتید متخصص و مبرز وقت دانشگاه الازهر و سایر دانشگاه‌های مصر بشمار رفته و در جوامع علمی اسلامی (عرب‌زبان و غیر عرب‌زبان) از منزلتی والا برخوردارند[۸].
بازگشت به ایران
وی در سال 1343ش، به ایران بازگشت و از همان سال، تا سال 1361ش، در دانشکده الهیات و معارف اسلامی تهران، به تدریس و تحقیق در سطوح مختلف لیسانس، فوق لیسانس و دکتری پرداخت و حاصل نیم قرن تلاش وی در راه اعتلای فرهنگ و معارف پربار اسلامی، مجموعا حدود ده کتاب درسی و دانشگاهی به دو زبان فارسی و عربی است و همچنین بیش از بیست مقاله پژوهشی از وی به فارسی و عربی در مصر، لبنان، تهران و کراچی در مجلات معتبر علمی و دانشگاهی این چهار کشور، انتشار یافته است. در همین راستا، گزارشی در معرفی کتاب «عبدالله بن المقفع» تألیف وی، به‌عنوان یک منبع معتبر و موثق علمی از سوی مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی، ارائه شده است[۹].
وی در سال 1361ش، بازنشست شد، ولی همچنان به تلاش و فعالیت علمی خود، به‌ویژه با دانشگاه آزاد اسلامی، ادامه داد که نتیجه آن، تألیف و ترجمه حدود پنج کتاب علمی و آموزشی دانشگاهی است. همچنین پژوهشی دیگر تحت عنوان «حروف معانی عامل در زبان عربی» را می‌توان از وی نام برد که از سوی مؤسسه امیرکبیر، انتشار یافته است[۱۰].
وفات
این استاد بزرگ ادبیات عرب در آخرین روزهای 1389ش بر اثر کهولت سن درگذشت.[۱۱]
آثار
وی علاوه بر آثار مذکور، کتاب دیگری تحت عنوان «قاموس عصري في المصطلحات الحديثة (فرهنگنامه معاصر عربی - فارسی)» تألیف نموده است که شاید بتوان آن را مهم‌ترین اثر او دانست. این کتاب، فرهنگ‌نامه‌ای عربی - فارسی است که دربردارنده شرح واژه‌ها، اصطلاح‌ها و تعبیرهای عربی معاصر به زبان فارسی می‌باشد. از جمله ویژگی‌های کتاب، این است که در آن سعی شده است همه اصطلاحات و تعبیرات متداول روزمره عربی و فارسی در مجامع و محافل مختلف زندگی، از جمله رسانه‌های گروهی، به‌ترتیب الفبایی فراهم شود و به اصطلاحات محلی (عامیانه - فصیح) هم در حد امکان اشاره شده است. این فرهنگنامه عربی - فارسی، در شیوه نگارش، یک اقدام نوین علمی در سطح دانشگاهی است که در وهله نخست می‌تواند پاسخگوی نیاز دست‌اندرکاران فرهنگی و پژوهشگران معارف اسلامی باشد. این کتاب همچنین می‌تواند نیاز طلاب حوزه‌های علمیه و دانشجویان دو گروه زبان و ادبیات عربی و زبان و ادبیات فارسی را در دانشگاه‌های مختلف، برآورده کند[۱۲].
پانویس
منابع مقاله
- غفرانی، محمد، «قاموس عصري في المصطلحات الحديثة (فرهنگنامه معاصر عربی - فارسی)»، تهران، امیرکبیر، 1388.
- بی‌نام، «قاموس عصري في المصطلحات الحديثة»، برگرفته از سایت خبرگزاری مهر، کد خبر: 952776، انتشار: 4 مهر 1388، دریافت یک‌شنبه 22 اسفند 1400