رباعیات باباطاهر عریان

‏رباعیات باباطاهر عریان
پدیدآوران	باباطاهر (نویسنده)
عنوان‌های دیگر	رباعيات باباطاهر عريان
ناشر	کانون انتشارات محراب
مکان نشر	ايران - تهران
سال نشر	مجلد1: 1364ش,
موضوع	رباعي - قرن 5ق. شعر فارسی - قرن 5ق.
زبان	فارسی
تعداد جلد	1
کد کنگره	‏‏PIR‎‏ ‎‏4600‎‏ ‎‏13‎‏64

رباعیات باباطاهر عریان، مجموعه اشعار آن عارف دل‎سوخته باباطاهر عریان، به زبان پارسی است که در 1364ش، توسط کانون انتشارات محراب به چاپ رسیده است.

ساختار

کتاب، دارای مقدمه ناشر و محتوای مطالب در قالب اشعار به خط نستعلیق توسط «ثانی» است.

گزارش محتوا

ناشر، مقدمه خویش بر دیوان را پس از ذکر این دوبیتی از باباطاهر:

الهی آتش عشقم به جان زن		شرر زان شعله‌ام بر استخوان زن
چو شمعم برفروز از آتش عشق		بر آن آتش دلم پروانه‌سان زن

این‌گونه آغاز کرده است:

شاید در میان گنجینه عظیم معارف منظوم پارسی، کمتر یادگاری به دلنشینی و سادگی و نفوذ تأثیر دوبیتی‌های باباطاهر عریان، بتوان یافت. در میان این ترانه‌های کوتاه و شورانگیز، آموزنده‌ترین پندهای عمیق و جان‌سوزترین زمزمه‌های دل عارفی عاشق، به یکدیگر درآمیخته و به مؤثرترین کلام بیان می‌شود:

مکن کاری که بر پا سنگت آید		جهان با این فراخی تنگت آید
چو فردا نامه‎‎خوانان نامه خوانند		تو خود از نامه خود ننگت آید

.

اشعار باباطاهر در اکثریت قریب به اتفاق تذکره‌ها موجود و از روزگاران گذشته در سینه صاحبان ذوق و حال محفوظ است. آیا این بدان سبب نیست که این عشق و شیفتگی به محبوب و معبود حقیقی، عمقی در جان و ریشه‌ای در فطرت انسان دارد؟

دلی دیرم خریدار محبت		کزو گرم است بازار محبت
لباسی بافتم بر قامت دل		ز پود محنت و تار محبت

کثرت تکرار و شیوایی و سادگی بیان در دوبیتی‌های باباطاهر به‌حدی است که بسیاری از آنها را به‌صورت ضرب‌المثل‎های مشهور زبان پارسی درآورده؛ نظیر: «چه خوش‎تر مهربونی هر دو سر بی»، «تو که نوشم نه‌ای نیشم چرایی»، «اگر دردم یکی بودی چه بودی»، «یکی درد و یکی درمان پسندد»، «بیا سوته‌دلان گرد هم آییم»، «متاع کفر و دین بی‌مشتری نیست»....

از نگاه نویسنده مقدمه، از برخی دوبیتی‌های باباطاهر می‌توان دریافت که وی مذهب شیعه اثنا‎عشری داشته است؛ چنان‌که در موارد ذیل به آن تصریح کرده:

شو تارت ببینم تار تارو		گرفته ظلمت هر برج و بارو
خدایا روشنایی بر دلم ده		که تا بینم جمال هشت و چارو
مو آن مستم که پا از سر ندونم		سر و پایی به‌جز دلبر ندونم
دلارامی کزو گیرد دل آرام		به‌غیراز ساقی کوثر ندونم

نویسنده، التزام بابا به عرفان مشروع و عرفان مکتب اهل‎‌بیت(ع) که مبرا از ناخالصی‌های غیر توحیدی و منزه از اجتهادها و تخیلات ناصواب است را هم دلیل بر گرایش او به مذهب اثناعشریه دانسته است..

در یکی از دوبیتی‌های بابا، خوف و رجا با استمداد از سه آیه قرآن کریم بیان می‌گردد:

.

مو از «قالوا بلی» تشویش دیرم		گنه از برگ و باران بیش دیرم
اگر «لا تقنطوا» دستم نگیرد		من از «يا ويلنا» اندیش دیرم

از این پیر دل‎سوخته، به‌غیراز دوبیتی‌ها که در این دفتر می‌بینید، جملات و عبارات کوتاهی به زبان عربی باقی مانده که به‌غیراز زیبایی لفظ، حکایت از مقامات علمی و مدارج او در معرفت و سلوک است با استمداد فراوان از آیات قرآن کریم و اخبار و احادیث پیغمبر اکرم و ائمه معصومین علیهم‌السلام.

دوبیتی‌های باباطاهر در نسخه‌های متعددی که تاکنون تصحیح و چاپ شده، با وجود وحدت مضمون، با اختلاف عبارات زیادی همراه است. در اینجا ما از نسخه منتشرشده به‌وسیله انجمن آثار ملی که در سال 1354 چاپ شده استفاده کرده‌ایم....

وضعیت کتاب

کتاب، فهرست و پاورقی ندارد. در آخر دیوان چند غزل نیز از باباطاهر ذکر شده است.

منابع مقاله

مقدمه ناشر.