ملطی، عبدالباسط بن خلیل
| نام | |
|---|---|
| نامهای دیگر | |
| نام پدر | خلیل |
| متولد | یازدهم ماه رجب سال 844ق/1440م |
| محل تولد | ملطیه، یکی از شهرهای ترکیه در غرب فرات |
| رحلت | سه‌شنبه، پنجم ماه ربیع‌الآخر سال 920ق/ 1515م |
| اساتید | ابراهیم بن احمد بن ناصر بن خلیفة بن فرج مقدسی
ابواسحاق ابراهیم بن محمد جدری ابوسالم ابراهیم عقبانی ابوسالم تازی |
| برخی آثار | غاية السؤل في سيرة الرسول |
| کد مؤلف | AUTHORCODE02388AUTHORCODE |
زین‌الدین عبدالباسط بن خلیل بن شاهین ظاهری ملطی حنفی (844-920ق)، از جهانگردان و تاریخ‌نگاران دوران ممالیک مصر در قرن نهم هجری بوده که صاحب کتاب «الروض الباسم في حوادث العمر و التراجم» و از شاگردان ابراهیم بن احمد بن ناصر بن خلیفة بن فرج مقدسی می‌باشد.
ولادت
ابوالمکارم زین‌الدین عبدالباسط بن ابی‌الصفا غرس‌الدین خلیل بن شاهین ظاهری ملطی حنفی، در شب یک‌شنبه، یازدهم ماه رجب سال 844ق/1440م، در شهر ملطیه، یکی از شهرهای ترکیه در غرب فرات، دیده به جهان گشود[۱].
نسب
پدرش غرس‌الدین خلیل (813-873ق/ 1410-1468م)، از دیوان‌سالاران و نویسندگان سده 9ق/ 15مصر و پدرپزرگش، شاهین از ممالیک شیخ صفوی، معروف به شیخ الخاصکى، از امیران الظاهر سیف‌الدین برقوق، نخستین فرمانروای ممالیک برجى بود. گویا از همین‌‌رو شاهین را از مملوکان الظاهر برقوق نیز شمرده‌اند که به وی منسوب شد و ظاهری لقب یافت. چنان‌که پیش از آن وی را شیخى - منسوب به شیخ صفوی - مى‌خواندند و در برخى از منابع از او به هر دو عنوان یاد شده است. بااین‌همه گفته‌اند که شاهین از مملوکان الظاهر سیف‌الدین ططر بود، اما اگر «ظاهری» لقب خود غرس‌الدین خلیل باشد، نه پدر او، شاهین، باید گفت که وی لااقل به 2 تن از فرمانروایان مملوک، الظاهر سیف‌الدین ططر و الظاهر سیف‌الدین جقمق، مى‌توانسته است منسوب شده باشد[۲].
اساتید
عبدالباسط به‌منظور کسب علم و دانش، سفرهای زیادی به نقاط مختلف داشته و در این سفرها، از عالمان بزرگی، علم اندوخته است که از جمله اساتید او به‌غیر از پدرش، عبارتند از:
- ابراهیم بن احمد بن ناصر بن خلیفة بن فرج مقدسی (متوفی 870ق)؛
- ابواسحاق ابراهیم بن محمد جدری (متوفی 880ق)؛
- ابوسالم ابراهیم عقبانی؛
- ابوسالم تازی (متوفی 867ق)؛
- ابونظیف رومی (متوفی 871ق)؛
- احمد بن اسماعیل بن ابراهیم بن موسی بن سعید منوفی (متوفی 870ق)؛
- ابن هائم احمد بن خضر بن علی خضر سلمی (متوفی 887ق)؛
- ابوالعباس احمد مسراتی مالکی (متوفی 878)؛
- اسحاق بن اسماعیل بن ابراهیم بن شعیب نجم قرمی (متوفی 880ق)؛
- امین آقصرائی (متوفی 880ق)؛
- تقی بن قندس؛
- حسام بن مریطع محمد بن عبدالرحمن بن عماد غزی (متوفی 874ق)؛
- سعد بن محمد بن عبدالله بن سعد بن مصلح بن ابی‌بکر بن سعد قیسی (متوفی 867ق)؛
- شهاب منصور؛
- عبدالرحمن بن ابی‌سعد فرنجی (متوفی 873ق)؛
- عبدالرحمن بن علی بن عمر بن علی اندلسی (متوفی 870ق)؛
- عبدالغفار بن احمد بن عطیه طرابلسی مغربی (متوفی 870ق)؛
- عبدالرحمن ثعلبی؛
- محی‌الدین عبدالقادر دمیری، معروف به ابن بقی مالکی (متوفی 873ق)؛
- عبدالوهاب بن محمد بن یحیی بن احمد بن دغرة بن زهره حبراضی (متوفی 895ق)؛
- علی بن ابی‌بکر بن احمد بن شاور برلسی (متوفی 874ق)؛
- محب‌الدین ابوولید بن شحنه حنفی؛
- بدرالدین محمد بن ابی‌بکر بن احمد اسدی (متوفی 874ق)؛
- محمد بن احمد بن ابراهیم بن علی بن محمد تونسی؛
- ابوعبدالله محمد بن خطیب جامع العباد؛
- محمد بن زکریا؛
- محمد بن سلیمان بن سعد رومی کافیجی (متوفی 879ق)؛
- محمد بن محمد بن سلیمان اوزاعی، معروف به بابا (متوفی 869ق)
و...[۳].
وفات
وی در روز سه‌شنبه، پنجم ماه ربیع‌الآخر سال 920ق/ 1515م، در شهر قاهره، دار فانی را وداع گفت[۴].
آثار
به دلیل تنوع علومی که وی از اساتید مختلف، فراگرفته است، تألیفات وی نیز دارای تنوع فراوانی است، ولذا در علوم مختلفی نظیر سیره نبوی، لغت، تفسیر، فقه، طب، مواعظ، تجوید، اذکار و تراجم، دارای تألیفات زیادی است. اما شاید بتوان رشته اصلی او را علم تاریخ دانست. تصنیفات وی در علم تاریخ نیز دارای تنوع فراوانی است و او در گرایشات مختلف علم تاریخ، مانند تاریخ عام، تاریخ خاص، تاریج جماعتی معین مانند تاریخ انبیای اولوالعزم، تاریخ خلفای راشدین، تاریخ سلاطین مصر و... صاحب آثار فراوانی است که از جمله این آثار، می‌توان به کتب زیر، اشاره نمود:
- الأذكار المهمات في المواضع و الأوقات؛
- الحكمة في كون خمس صلوات مخصوصة بهذه الأوقات؛
- الدر الوسيم في توشيح تتميم التكريم في تحريم الحشيش و وصفه الذميم؛
- الروض الباسم في حوادث العمر و التراجم؛
- الروضة المربعة في سيرة الخلفاء الأربعة؛
- الزهر المقطوف في مخارج الحروف؛
- شرح عمدة الطالبين و رغبة الراغبين؛
- غاية السؤول في سيرة الرسول؛
- القول الحزم في تاريخ الأنبياء أولي العزم؛
- القول الخاص في تفسير سورة الإخلاص؛
- القول المأنوس في حاشية القاموس المحيط و القابوس الوسيط الجامع لما ذهب من كلام العرب شماطيط؛
- القول المشهود في ترجيح تشهد ابن مسعود؛
- المجمع المفنن بالمعجم المعنون؛
- مجموع البستان النوري لحضرة مولانا السلطان الغوري؛
- المنفعة في سر كون الوضوء مخصوصا بالأعضاء الأربعة؛
- نجم السكر؛
- نزهة الأساطين في من ولي مصر من السلاطين؛
- نيل الدول في ذيل الدول؛
- نزهة الألباب في مختصر أعجب العجاب[۵].
پانویس
منابع مقاله
- عبدالسلام، تدمری، عمر، مقدمه کتاب «نيل الدول في ذيل الدول»، اثر ظاهری حنفی، زین‌الدین عبدالباسط بن خلیل بن شاهین، بیروت، مكتبة العصرية، چاپ اول، 1422ق/ 2002م.
- سجادی، صادق، «دائرةالمعارف بزرگ اسلامی»، زیر نظر کاظم موسوی بجنوردی، تهران، مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی، ج4، مدخل: ابن شاهین ظاهری