رسایل و فتاوای جهادی
| رسایل و فتاوای جهادی | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | رجبی، محمدحسن (نويسنده) |
| عنوان‌های دیگر | رسایل و فتاوای جهادی شامل رساله ها و فتواهای علمای اسلامی در جهاد با قدرتهای استعمار |
| ناشر | وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي. سازمان چاپ و انتشارات |
| مکان نشر | ايران - تهران |
| سال نشر | 1378ش |
| موضوع | فقيهان - شيعه، جهاد - فتواها، جهاد - رساله عمليه |
| زبان | فارسی |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | BP 196/1 /ر3ر5 |
رسایل و فتاوای جهادی اثر محمدحسن رجبی، کتابی است یک‌جلدی به زبان فارسی با موضوع فقه و علوم سیاسی. نویسنده در این اثر به صدور فتاوای جهادی علمای مسلمان و نقش آن‌ها در نهضت‌های اسلامی در میان سال‌های 1785 تا 1920 میلادی پرداخته است.
ساختار
کتاب دارای مقدمه و محتوای مطالب در 95 عنوان رساله و فتواست که معیار تنظیم آن‌ها برحسب تاریخ فتاوا می‌باشد. پیش از متن هر فتوا، مشخصات صاحب یا صاحبان فتوا، تاریخ صدور و زبان اصلی آن آمده است.
گزارش محتوا
جرأت و پایداری مسلمانان، نخست به تعلیم و تربیت اسلامی آنان؛ سپس به صدور فتاوای جهاد علمای بیدار و متعهد مسلمان استعمارستیز وام‌دار بوده است. علمای مجاهد در سده‌های اخیر، پیشاپیش بیشتر نهضت‌های ضداستعماری یا ضداستبدادی، بوده‌اند یا فتاوای آنان به آن نهضت‌ها انجامیده است.
۹۵ عنوان رساله و فتوا کتاب، طی سال‌های ۱۷۸۵ تا ۱۹۲۰ م (۱۲۰۰ تا ۱۳۳۸ ق) از سوی علمای جهان اسلام صادر شده، برحسب تاریخ صدور فتوا گردآوری شده است. برخی فتاوا به گونه انفرادی و برخی دیگر به‌صورت جمعی صادر شده است. در مواردی که استفتا مفصل و پاسخ‌های آن متعدد بوده، استفتا مستقل آمده و تاریخ تحقیقی یا تقریبی فتاوا بدون تاریخ، با مراجعه به تاریخ رویداد و حوادث حاشیه‌ای آن، مشخص شده است. عنوان برخی از رساله‌ها و فتواها چنین‌اند: فتوای شاه‌عبدالعزیز دهلوی در لزوم جهاد با استعمارگران انگلیسی، فتوای شیخ جعفر نجفی کاشف‌الغطاء در لزوم جهاد با متجاوزان روس، رساله جهادیه در رد لزوم جهاد با متجاوزان روس، استفتاء و فتاوای آیات عظام کاشانی و قمشه‌ای در مورد مسلمانانی که به کفار حربی کمک می‌رسانند. در بخشی از فتوای جهادیه شیخ جعفر کاشف‌الغطاء در حمله نظامی روسیه به قفقاز آمده است: از کافه اهل ایران از عراق و فارس و آذربایجان و خراسان، آماده شوید به جهاد کفار لئام و برآورید تیغ از نیام برای حفظ بیضه اسلام. درآیید در سلک یاوران ملک علام و جهاد کنید به دفاع کفار از شریعت سید انام علیه‌وآله‌الصلوة‌و‌السلام و... آیا خطاب نمی‌کردید به خدا در دعای ماه مبارک رمضان که شهادت نهایت آرزوی مطلوب ماست در عبارت «و قَتْلاً فِی سَبِیلِکَ وَفِّقْ لنا» [و ما را توفیق ده که در راه تو کشته شویم]؟ آیا مکرر نمی‌گفتید میان مردم: «لَیتَنا کُنّا مع الشهداء فی کربلا» [ای‌کاش در کربلا با شهدا بودیم]؟ سپس راضی نشوید به کذب گفتار خود و مخالفت گفتار با کردار خود.[۱]
نگارنده در خلال پژوهش خود به مضمون تعداد قابل‌توجهی از فتاوای علمای جهان اسلام برخورد نموده که برخی از آن‌ها هم به اعتبار فتوا دهنده و هم به خاطر مناسبت صدور از اهمیت شایانی برخوردار است؛ لکن به رغم جستجو در کتابخانه‌های معتبر کشور و نیز پرسش از دارندگان احتمالی آن منابع، به سبب عدم دستیابی ناگزیر از آن تعداد صرف‌نظر نموده است.
در برخی موارد (مثلاً جنگ‌های ایران و روس)، نیز از میان فتاوای جهادی متعدد، تعدادی که به زعم نگارنده از اهمیت بیشتری برخوردار بوده آورده شده و نویسنده وعده انتشار متن کامل مصحح «رسائل جهادیه علمای شیعه» را به‌زودی داده است.
تاریخ صدور فتاوای این کتاب از سال 1785 تا 1920 میلادی یعنی از 1200 تا 1338 قمری است و فتاوای جهادی قبل و بعدازاین سال‌ها را در برنمی‌گیرد. حال‌آنکه فتاوا و رسالات جهادی زیادی پس از 1920 میلادی/ 1338 قمری به مناسبت‌های مختلف و از همه مهم‌تر تشکیل دولت صهیونیستی و جنگ‌های متعدد میان آن با دولت‌های مسلمان عرب همسایه، توسط علمای مسلمان صادر شده که به ویرایش بعدی موکول شده است.
رسالات جهادیه ترغیب المسلمین الی... و تحفة المجاهدین از کتاب میراث اسلامی اخذ شده که به سبب عدم دسترسی به اصل نسخه، و با تصحیح اغلاط متعدد چاپی تا حد میسور در این مجموعه آمده است.
رساله جهادیه حاجی میر محمدحسین بن عبدالباقی از روی تنها نسخه خطی آن به شماره عمومی 2348 موجود در کتابخانه آستان قدس رضوی و برای نخستین بار به‌صورت چاپی در این مجموعه آمده است. آیات کلام‌الله مجید، احادیث و روایات مندرج در متن، در پانویس ترجمه شده و در ترجمه آیات، از ترجمه دکتر ابوالقاسم امامی استفاده شده است.
در مواردی که استفتا، مفصل و پاسخ‌های آن متعدد بوده، استفتا مستقلاً ذکر شده است. در برخی موارد نیز که فتاوا تاریخ نداشته‌اند با مراجعه به تاریخ رویداد و حوادث جنبی آن، تاریخ تحقیقی و یا تقریبی آن با علامت (؟) و یا کلمه «احتمالاً» مشخص شده است.[۲]
وضعیت کتاب
در پایان کتاب، علاوه بر فهرست اعلام، فهرست آیات و احادیث، اشعار و پاره‌ای لغات دشوار کتاب نیز آورده شده که در تسهیل مطالعه و بازیابی مطالب کتاب می‌تواند برای خوانندگان سودمند باشد.[۳]
پانویس
منبع مقاله
- مقدمه کتاب.
- پایگاه اینترنتی شورای عالی حوزه علمیه خراسان، به آدرس:
http://shorakh.com/finding_resources/resource/249