الجامع في أصول الفقه
| الجامع في أصول الفقه | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | فاضل، محمد علي (نويسنده) |
| ناشر | دار التفسير |
| مکان نشر | ايران - قم |
| سال نشر | مجلد1: 1390ش , 1432ق, مجلد2: 1390ش , 1432ق, |
| شابک | 978-964-535-278-1 |
| موضوع | اصول فقه شيعه - قرن 14 |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 2 |
| کد کنگره | BP 159/8 /ف14 ج2* |
الجامع في أصول الفقه، اثر محمدعلی فاضل (معاصر)، کتابی است دوجلدی به زبان عربی با موضوع اصول فقه.
نویسنده در این اثر به بیان مباحث اصول فقه پرداخته؛ او سعی کرده مطالب مهم اصولی را به‌صورت مختصر در کتابش ارائه کند و از ارائه مباحث اضافه که در راستای استخراج احکام شرعی فرعی کاربردی ندارند بپرهیزد.
ساختار
کتاب دارای دو جلد است؛ در جلد اول مباحث اصول لفظیه مطرح شده و در جلد دوم، اصول عقلیه.
جلد اول حاوی مقدمه، مدخل و محتوای مطالب در پنج باب و جلد دوم حاوی پنج باب (از باب ششم تا دهم) و ملحقات است.
گزارش محتوا
نویسنده در مقدمه‌ای که بر جلد اول نوشته، پس از حمد الهی و درود بر پیامبر اسلام(ص) و خاندان پاکش(ع) می‌نویسد: با نگرش در سیر تکامل علم اصول دریافتم که مباحث علمی فراوانی در آن داخل شده است که فهم آن بر طالب دشوار است و درعین‌حال به بسیاری از این مباحث نیازی نیست، زیرا مقصود مهم در این علم این است که وسیله‌ای برای کشف مسائل فقهی از ادله آن باشد و بسیاری از مسائل مفصل در علم اصول وارد شده به حیثی که اگر از آن‌ها هم بحث نشود و در این علم هم مطرح نشوند، هیچ ضرری به بحث‌کننده از این علم وارد نخواهد شد و هیچ نقصی برای وی پدید نخواهد آمد. با دقت در تاریخچه اصول مشاهده می‌کنیم که مباحث علم اصول که در ابتدا از علما صادر شد در این حد از تفصیل نبود و این امر به این دلیل نبود که آنان مهمات علم اصول را مطرح نمی‌کردند بلکه به این خاطر بود که آنان این علم را به دید آلت و وسیله برای علم فقه می‌دیدند؛ به همین دلیل متعرض مهماتی می‌شدند که در این راستا (استنتاج مباحث فقهی) به کارشان بیاید. ازاین‌رو، برخی از آنان، مباحث اصولی را در ابتدای کتاب‌های فقهی‌شان مطرح می‌کردند. این کتاب، به روش جدیدی مطرح شده و کمتر سابقه طرح این مباحث به چنین صورتی در دیگران دیده می‌شود.[۱]
نویسنده در این کتاب، مسائل اصولی را به همراه اشاره به برخی نظریات ذکر کرده و سعی‌اش در ارائه مطالب، بر اختصار و دوری از تطویل بوده است. او پس از ذکر مسئله و نظریات حول آن، متعرض استدلالات لازم برای اثبات مطلب شده و پس‌ازآن، برخی از آیات و روایات از معصومین(ع) که با آن اصول مطابقت دارند را جهت استدلال می‌آورد. وی همچنین برخی از فروع فقهی را که از مصادیق آن اصل اصولی و کیفیت جریان قاعده در آن است را هم ذکر می‌نماید و در تمام کتاب بر این روش سیر می‌کند.[۲]
وی همچنین درباره فایده کتاب می‌نویسد: خواننده مباحث اصولی، با خواندن این کتاب، از مغز مسائل اصولی و کیفیت تطبیق آن با فقه بهره می‌برد و با این امر آماده نزدیکی به ملکه اجتهاد می‌شود و تلویحاً به اخباریون پاسخ می‌دهد که مسائل و قواعد اصولی از سوی علمای نیک ما ابداع و ساخته نشده؛ بلکه ریشه‌های محکمی در قرآن کریم و روایات پاک دارد.[۳]
در جلد اول کتاب، پس از مقدمه و پیش از ارائه مطالب آن یعنی مباحث اصول لفظیه، مدخل کتاب ارائه شده که در آن درباره تعریف و موضوع و غایت علم اصول صحبت شده است.[۴] مباحث جلد اول حاوی اصول لفظیه و مباحث جلد دوم کتاب حاوی اصول عقلیه است؛ بحث از مباحث الفاظ، اوامر و نواهی، مفاهیم، مباحث عام و خاص و حکومت و ورود و مطلق و مقید و مجمل و مبین و... و حجیت ظواهر کتاب در جلد اول و بحث از قطع و ظن و سنت و اصول عملیه و تعادل و تراجیح در مباحث جلد دوم می‌گنجد. همچنین پس از اتمام مباحث جلد دوم بخشی تحت عنوان ملحقات مطرح شده که درباره رأی و قیاس و استحسان و مصالح و ذرایع و ... صحبت شده است.
وضعیت کتاب
فهرست مطالب هر جلد در انتهای همان جلد ذکر شده است. تاریخ پایان کتابت اثر در صفحه پایان مطالب آن چنین ذکر شده: تاریخ فراغت از کتابت آن در دهم رجب سال 1430ق در شیراز به دست محمدعلی بن عبدالصمد فاضل بوده است.[۵]
پانویس
منبع مقاله
مقدمه و متن کتاب.