إيجاز التعريف في علم التصريف

إیجاز التعریف في علم التصریف
پدیدآوران	عثمان، حسن احمد (محقق) ابن‌مالک، محمد بن عبدالله (نویسنده)
ناشر	مؤسسة الريان
مکان نشر	بیروت - لبنان
سال نشر	1425 ق
چاپ	1
موضوع	زبان عربی - صرف
زبان	عربی
تعداد جلد	1
کد کنگره	‏PJ‎‏ ‎‏6131‎‏ ‎‏/‎‏الف‎‏2‎‏الف‎‏9
نورلایب	مطالعه و دانلود pdf

إيجاز التعريف في علم التّصريف، از جمله آثار ابن مالك (متوفى 672ق)، نحوى، لغوى و اديب مشهور اندلسى است كه با تحقيق حسن احمد العثمان منتشر شده است. ابن مالك این اثر را به انگيزه تقديم به سلطان صلاح‌الدين يوسف بن ايوب نوشته است.

ساختار

اين اثر ابن مالك همانند بسيارى از آثار معاصر وى فاقد عنوان بوده و تنها رئوس مطالب با عبارت «فصل» از یکديگر تفكیک شده است. محقق اثر، کتاب را در قريب به بيست عنوان اصلى كه خود مشتمل بر عناوینى فرعى هستند، تدوین نموده و عناوین را با [] مشخص كرده است.

گزارش محتوا

کتاب با ذكر شرح حال ابن مالك، اساتيد، شاگردان و بررسى آثار وى آغاز شده است. محقق کتاب، منابعى را كه از آنها در نگارش زندگى‌نامه علمى ابن مالك استفاده كرده ذكر نموده است. همچنين درباره 54 اثر او اطلاعات نسخه‌ها و چاپ‌هايى را كه تا آن زمان وجود داشته و يا وى مطلع بوده، ارائه كرده است.؛ البته نویسنده «وفاق المفهوم»، آثارى را به ابن مالك نسبت داده كه احمد العثمان، این انتساب را صحيح نمى‌داند.

مقدمه مؤلف، به تبيين اهميت علم صرف و انگيزه نگارش کتاب اختصاص دارد.

از جمله ویژگى‌هاى مهمى كه در این اثر به آن توجه شده، اعراب‌گذارى تمامى متن کتاب است؛ محقق کتاب، با توجه به نقش كليدى اعراب در علم صرف، به انجام این امر اهتمام ورزيده است.

در این اثر ابتدا ابنيه اسم ثلاثى مجرد، رباعى مجرد و خماسى مجرد، ابنيه ماضى و مضارع فعل ثلاثى مجرد، افعال غير ثلاثى و فعل امر بيان شده است.

اعلال از جمله مباحثى است كه بخش مهمى از کتاب را به خود اختصاص داده است. در اصطلاح، هرگاه حرف عله تغيير شكل يابد، مى‌گویيم اعلال صورت گرفته است. تبديل «واو» يا «ياء» به «همزه»، تبديل «واو» يا «ياء» به «الف» و مسائل پيرامون آن‌ها با ذكر مثال در ادامه مباحث کتاب تبيين شده است.

ادغام، بحث ديگرى است كه به آن پرداخته شده است؛ نویسنده پس از شمارش موانع ادغام، موانع ادغام مثلين را در نه مورد ذكر كرده است. پس از آن مواردى را كه هر دو وجه فك و ادغام جايز است، بيان نموده است.

وضعيت کتاب

محقق کتاب در تحقيق و تصحيح این اثر، از دو نسخه موجود استفاده نموده است. فهارس مصادر و مراجع، آيات قرآنى، شعر و رجز، امثال، اعلام، مسائل صرفى و تمارين و فهرست موضوعات در انتهاى کتاب آمده است.

کتاب، مشتمل بر پاورقى‌هاى مفصلى از محقق کتاب است كه در آن‌ها پيرامون الفاظ، اعلام و برخى عبارات، توضيحات مفصلى با ارجاع به منابع مختلف ارائه شده است كه برای محققین قابل استفاده است.

منابع مقاله

مقدمه و متن کتاب.