لمحات الأصول
| لمحات الأصول | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(ره) (محقق)
بروجردی، حسین (محاضر) خمینی، روح‌الله، رهبر انقلاب و بنیانگذار جمهوری اسلامی ایران (مقرر) |
| عنوان‌های دیگر | افادات الفقیه الحجه آیت‌الله البروجردی |
| ناشر | موسسه تنظيم و نشر آثار امام خمينی(س) |
| مکان نشر | قم - ایران |
| سال نشر | 1421 ق |
| چاپ | 1 |
| موضوع | اصول فقه شیعه - قرن 14 |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | BP 159/8 /خ8ل8 |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
لمحات الأصول، تقريرات درس آیت‌الله بروجردى است كه توسط امام خمينى نگاشته شده است. با شروع تدريس مباحث الفاظ خارج اصول فقه توسط آیت‌الله بروجردى در سال 1364ق، حضرت امام تدريس خارج اصول عمليّه و ادلۀ اجتهاديه را آغاز كرده و در درس خارج آیت‌الله بروجردى نيز شركت مى‌كرده‌اند.
اين كتاب از اين نظر كه مقرّر آن امام خمينى است، داراى اعتبار خاصى مى‌باشد. احاطۀ علمى و دقت نظر حضرت امام خمينى اين كتاب را در زمرۀ بهترين تقريرات درس خارج اصول آیت‌الله بروجردى قرار داده است.
حضرت امام داراى كتاب‌هاى اصولى ديگرى نظير الرسائل، معارج الأصول، و أنوار الهداية مى‌باشند كه نظريات و افكار نو و ابتكارات ايشان در آنها مطرح شده است.
كتاب لمحات الأصول دورۀ كامل اصول فقه نيست؛ ولى شامل اكثر مباحث الفاظ و مباحث قطع و قسمتى از حجيت قطع مى‌باشد. اين كتاب با نسخۀ خطى حضرت امام قدس‌سره مقابله و نسخه بردارى شده است.
تاريخ تأليف و انتشار
تدريس مباحث الفاظ از سال 1364ق آغاز و در سال 1368ق پايان يافته است و در همان سال نيز تدريس مباحث عقلى آغاز شده است. بنابراين تأليف قسمت مباحث الفاظ در بين سال‌هاى 1364 تا 1368 بوده است.
در حاشيۀ صفحۀ 248 كتاب، پس از اتمام بحث اجتماع امر و نهى آمده است كه مرحوم امام در حاشيۀ نسخۀ خطى كتاب اين طور نوشته است كه پاكنويس قسمت اجتماع امر و نهى را در روز آخر ماه مبارک رمضان سال 1366ق به پايان رسانيدم.
تأليف قسمتى از مباحث عقلى كه در كتاب مطرح شده است، در حدود سال 1370ق پايان يافته است.[۱]
كتاب موجود به مناسبت يكصدمين سالگرد تولد امام خمينى قده در سال 1420ق، توسط مؤسّسۀ تنظيم و نشر آثار ايشان در چاپخانۀ مؤسّسۀ عروج در قم انتشار يافته است.
ساختار و گزارش محتوا
كتاب از دو قسمت مباحث الفاظ و مباحث عقلى تشكيل شده است، اگر چه مباحث عقلى كامل نبوده و بيشترين مطالب كتاب مربوط به مباحث الفاظ مى‌باشد.
كتاب؛ شامل مقدمه و 6 مقصد مى‌باشد كه عبارتند از: اوامر، نواهى، مفاهيم، عام و خاص، مطلق و مقيد، امارات معتبر شرعى و عقلى.
در مقدمۀ كتاب مباحث موضوع علم، تمايز علوم، موضوع علم اصول، و مبحث وضع نگاشته شده است. مباحث حقيقت و مجاز، صحيح و اعم، استعمال لفظ مشترك و مشتق كه در ساير تقريرات درس آيت‌الله بروجردى وجود دارد، در اين كتاب ديده نمى‌شود.
مقصد اوّل (اوامر)؛ شامل ده مطلب است كه عبارتند از: مادۀ امر، إجزاء، مقدمۀ واجب، تقسيمات واجب، مسألۀ ضد، امر آمر با علم به انتفاى شرط، واجب تخييرى، و واجب كفايى. در انتها نيز دو تنبيه ذكر شده كه عبارتند از: مطلب نهم واجب مطلق و موقت، و مطلب دهم آيا امر و نهى به طبايع متعلق است يا افراد؟
مقصد دوم (نواهى) شامل سه فصل است كه عبارتند از: اختلاف امر و نهى، اجتماع امر و نهى، آيا نهى اقتضاء فساد دارد يا نه؟
مقصد سوّم، (مفاهيم) شامل مفهوم شرط و ساير مفاهيم است.
مقصد چهارم مباحث عام و خاص و مقصد پنجم مباحث مطلق و مقيد را در بر دارد.
مقصد ششم (امارات عقلى و شرعى)؛ شامل مباحث قطع و مختصرى نيز از مباحث ظن مى‌باشد.
همان طور كه قبلا گفته شد، قسمتى از مباحث مقدمۀ علم اصول و همين طور قسمتى از مباحث مربوط به مبحث ظن مثل حجيت خبر واحد، حجيت اجماع منقول، خبر واحد، شهرت فتوائيه، حجيت مطلق ظن، برائت و ساير اصول عمليّه، اجتهاد و تقليد و تعادل و تراجيح وجود ندارد كه بعضى از مباحث مذكور را مى‌توان از ساير تقريرات درس آيت‌الله بروجردى استفاده نمود.
ويژگى‌ها
از مهمترين ويژگى‌هاى كتاب موجود اين است كه حضرت امام ره، در حالى كه خود از مدرسين صاحب نظر و بلند مرتبۀ درس خارج اصول فقه بوده‌اند، نظريات و افكار آيت‌الله بروجردى را تقرير فرموده‌اند و بنابراين مطالب ارائه شده از دقت بسيار بالا و بيان متين و محكمى برخوردار است.
متن كتاب صرفا افكار و نظريات آيت‌الله بروجردى قده است و افكار و نظريات جديد حضرت امام در حاشيۀ كتاب و با استفاده از معارج الأصول، أنوار الهداية و تهذيب الأصول براى تكميل مباحث مطرح شده است.
از ديگر ويژگى‌هاى كتاب قرار دادن علائم مفيد و عناوين مناسب و استخراج مصادر آيات قرآن كريم و احاديث شريف و نظريات علماى اهل تشيع و اهل تسنن در حد امكان مى‌باشد كه به خواننده در استفادۀ بيشتر از كتاب كمك مى‌كند.
از ديگر خصايص كتاب موجود پاورقى‌هاى دقيق و مفيد آن مى‌باشد، گروهى از پاورقى‌ها آدرس مباحثى را كه در آينده مطرح مى‌شود و يا قبلا گفته شده و با عبارت «قد عرفت» بيان شده است، به طور دقيق مشخص مى‌كند.
بعضى از حواشى در تصحيح مطالب كتاب نگاشته شده است؛ مثلاًدر بيان اين كه مطلب ارائه شده مؤيد است و دليل مستقلى نيست، اين گونه آمده است: جعله الشيخ الأعظم مؤيدا، انظر فرائد الأصول.[۲]
بعضى از حواشى نيز به نقايص و مطالب مفقود شدۀ كتاب اشاره دارد؛ مثلاًدر صفحۀ 29 در مورد عبارت: من أنّه لا فرق بين الأسماء، در حاشيه اين گونه آمده است: هاهنا سقط في أصل النسخة الخطيّة.
در هر حال حواشى كتاب تمام مصادر اقوال و نظريات را به طور دقيق ارائه نموده كه نشانگر دقت نظر و تلاش گروه اهل تحقيق و تسلط آنان بر مطالب اصولى مى‌باشد.
از طرفى به دليل اين كه بعضى از صفحات كتاب از بين رفته بوده است، از كتاب تعليقات بر كفايۀ مرحوم امام و نهاية الأصول استفاده و مطالب آن كامل شده است.