مرجع الطلاب في قواعد النحو

مرجع الطلاب في قواعد النحو
پدیدآوران	شمس‌الدین، ابراهیم (نويسنده) طرمباتی، فوزیه (محقق)
عنوان‌های دیگر	کتاب مبسط فی مبادی اللغه العربیه...
ناشر	دار الکتب العلمية، منشورات محمد علي بيضون
مکان نشر	بیروت - لبنان
سال نشر	2009 م
چاپ	7
شابک	‎978-2-7451-3020-4
موضوع	زبان عربی - نحو
زبان	عربی
تعداد جلد	1
کد کنگره	‏PJ‎‏ ‎‏6151‎‏ ‎‏/‎‏ش‎‏8‎‏م‎‏4
نورلایب	مطالعه و دانلود pdf

مرجع الطلاب فى القواعد النحو اثر عربى ابراهيم شمس‌الدين، كتابى است در موضوع ادبيات عرب.

اين كتاب، براى طلابى كه در مرحله مقدماتى هستند نوشته شده است.

ساختار

كتاب با مقدمه مؤلف آغاز و مطالب در شصت درس، پيرامون علم نحو، تنظيم شده است.

هر كدام از دروس كتاب، شامل چهار بخش مى‌باشد:

1. قواعد عامه و تعريف‌ها.
2. مثال‌ها.
3. اعراب.
4. تمرين‌هاى تطبيقى.

مؤلف، در بعضى از دروس، جداولى از مطالب و مباحث را بيان نموده است.

گزارش محتوا

در مقدمه كه به تعريف علم عربى اختصاص يافته، اين علم، چنين تعريف شده است: صناعتى كه به سبب آن، وضعيت كلمات مفرد و مركب عربى شناخته شده و هدف آن، مصون بودن متكلم از خطا در اصل و نوع كلمه و تأليف آن است.

در اين مقدمه، از كلام نيز بحث شده و حركات و حروف شمسى و قمرى، تعريف شده‌اند.

درس اول پيرامون اسم، فعل و حرف مى‌باشد. مؤلف ضمن تعريف اين سه قسم، براى آن‌ها 14 مثال ذكر كرده و آن‌ها را شرح داده است.

برخى از مثال‌ها عبار ت است از:

تمدد عادل على الفراش؛ قرا فريدٌ كتاب التاريخ؛ سمعت صوت الطبل؛ ركبت على الحصان؛ ان‌الدين النصيحة.

مؤلف در پايان اين درس، تعدادى تمرين در مورد اسم، فعل و حرف بيان نموده است.

از جمله دروسى كه در كتاب بيان شده، درسى است كه در مورد فعل ماضى، مضارع و امر مى‌باشد.

تعريف مؤلف از اين افعال بدين شرح است:

«فعل ماضى: عبارت است از هر فعلى كه دلالت بر حصول كارى در زمان گذشته كند. فعل مضارع: فعلى است كه دلالت بر حصول عمل در زمان حال يا مستقبل نمايد. اين فعل دائما با يكى از حروف مضارع (اتين) شروع مى‌شود. فعل امر نيز فعلى است كه طلب عملى در زمان مستقبل مى‌كند».

پس از اين تعريفات، براى هر كدام از اين افعال، چهار مثال ذكر شده است.

يكى ديگر از دروسى كه در كتاب آمده، درسى است پيرامون ظرف زمان و مكان.

تعريف مؤلف از اين دو مورد، چنين مى‌باشد: ظرف زمان: اسم منصوبى است كه از فعل مشتق شده و دلالت بر زمان حدوث فعل مى‌كند و ظرف مكان: اسم منصوبى مى‌باشد كه از فعل مشتق گرفته شده و دلالت بر مكان وقوع فعل دارد.

آخرين درس، در مورد بدل مى‌باشد. نويسنده بدل را چنين تعريف نموده است: لفظى كه پيرامون متبوعش توضيح و شرح داده و در اعراب نيز از متبوعش پيروى مى‌كند».

بدل سه قسم دارد:

1. بدل كل؛
2. بدل جزء از كل؛
3. بدل اشتمال.

مؤلف، هر يك از اين سه مورد را تعريف نموده و در بخش امثله براى تمام اين موارد مثال‌هايى ذكر كرده است.

نمونه‌اى از مثال‌ها:

كان الراعى شاكر يرعى الغنم (شاكر: بدل كل)؛

صعد السلم نصفه (نصفه: بدل جزء)؛

اطربنى البلبل صوته (صوته: بدل اشتمال).

نمونه‌اى از اعراب بدل:

كان الراعى شاكر ماشياً.

عناوين دروس ديگر، عبارتند از:

ان و اخوات‌ها؛ صفت حقيقى و صفت سببى؛ فعل صحيح و معتل؛ فعل سالم؛ فعل مهموز؛ تعريف فعل ناقص؛ اعراب افعال خمسه؛ اقسام جمع؛ نكره و معرفه؛ اسم موصول؛ مفعول مطلق؛ فعل لازم و متعدى؛ مضاف و مضاف اليه.

وضعيت كتاب

فهرست مطالب در انتهاى كتاب آمده است.

كتاب، فاقد پاورقى است.

منابع مقاله

مقدمه و متن كتاب.