معجم ما ألف عن رسول‌الله(ص)
| معجم ما ألف عن رسول‌الله صلی‌الله‌علیه‌و‌سلم | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | منجد، صلاح‌الدین (نويسنده) عطار، نادي (مراجعه) |
| ناشر | دار القاضي عياض للتراث |
| مکان نشر | مصر - قاهره |
| چاپ | 1 |
| موضوع | محمد(ص)، پيامبر اسلام، 53 قبل از هجرت - 11ق. - کتابشناسی |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | Z 8787 /م8م6 |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
معرفی اجمالی
معجم ما ألف عن رسول‌الله(ص)، اثر صلاح الدین منجد، کتابی است که در آن، به معرفی آثاری پرداخته شده که پیرامون پیامبر(ص) نوشته شده است.
کتاب به زبان عربی و در دوران معاصر نوشته شده و توسط نادی عطار تحقیق و تعلیقه نگاری شده است. در قرون گذشته، آثار و تصنیفات فراوانی در مورد پیامبر(ص) نوشته شده، اما تاکنون، کسی اقدام به گردآوری و ذکر نام و مشخصات این آثار نکرده است؛ ولذا اثر حاضر، از این باب دارای ارزش و اهمیت فراوانی است[۱]
ساختار
کتاب با دو مقدمه از ناشر و نویسنده آغاز و مطالب در دوازده قسم، تنظیم شده است.
در هر قسم، موضوعات مختلفی که آثار پیرامون آن‌ها نوشته شده، ذکر گردیده و ترتیب چینیش آثار در هر قسم، بر اساس ترتیب حروف الفبایی نام کتب می‌باشد.
در هر مورد اطلاعاتی همچون نام کتاب، نام نویسنده، تاریخ وفات وی و محل و تاریخ چاپ کتاب ارائه شده است. در مواردی نیز به منبعی که نام آن کتاب در آن درج شده، اشاره گردیده است.
گزارش محتوا
در مقدمه ناشر، به نام و موضوع کتاب و نویسنده آن، اشاره شده[۲]و در مقدمه نویسنده، به ذکر انگیزه تألیف و برخی از ویژگی‌های کتاب پرداخته شده است[۳]
در قسم اول، 15 موضوع ذکر گردیده و سپس کتب و آثار نوشته شده پیرامون آن موضوعات، معرفی شده است. این موضوعات عبارتند از: عصر پیامبر(ص)؛ مکه مکرمه؛ زمان تولد پیامبر(ص)؛ اسماء رسول؛ ختان رسول؛ رضاع رسول؛ نسب رسول؛ نسب و فضایل قریش؛ اسلاف، آباء، اجداد، پدر و مادر و عموهای آن حضرت و دوران قبل از رسالت پیامبر(ص)[۴]
از جمله کتب مذکور در این قسم، می‌توان از: «الانبثاق» محمد اسعد طلس (1995م)؛ «تاریخ العرب القدیم و عصر الرسول» نبیه عاقل؛ «عصر ماقبل الإسلام» محمد مبروک نافع؛ «عصر النبی و بیئته قبل البعثة» محمد عزه دروزه؛ «لماذا ظهر الإسلام فی جزیرة العرب» احمد موسی سالم نام برد[۵] در قسم دوم، دوازده عنوان معرفی شده است. این عناوین در موضوعاتی همچون: مبشرات؛ نشانه‌های نبوت و اعلام و دلایل آن؛ نبوت رسول(ص)؛ ختم نبوت؛ وحی؛ قرآن کریم؛ امی بودن پیامبر(ص)؛ معجزات پیامبر(ص)؛ اسراء و معراج؛ اثبات نبوت؛ منافقان و کسانی که آن حضرت را اذیت کردند و محمد و بنی اسرائیل می‌باشد[۶]
«بشائر النبوة الخاتمة» رؤوف شلبی؛ «البشائر النبویة» حسین بن محمد خالدی[۷]؛ «اختصار دلائل النبوة» عمادالدین واسطی احمد بن ابراهیم[۸]؛ «نبوة محمد من الشک إلی الیقین» فاضل صالح سامرائی[۹]؛ «الخاتم و الرسل» علی بن محمد مدائنی[۱۰]؛ «المعتمد المنقول فی ما أوحی إلی الرسول» عمر بن علی دارقطنی[۱۱]و... از جمله کتب معرفی شده در این قسم می‌باشد.
در قسم سوم، با بیست و یک عنوان آشنا خواهیم شد. این عناوین در موضوعات مختلفی همچون: هجرت نبوی؛ تنظیم دولت اسلامی در مدینه؛ سیره نبوی؛ صحابه و خلفای راشدین؛ کاتبان رسول(ص)؛ سفیران و نامه‌های آن حضرت برای ملوک؛ صلح و عهود رسول(ص) و... می‌باشد[۱۲]
از جمله کتب معرفی شده این قسمت، عبارتند از: «أضواء علی الهجرة» توفیق محمد سبیع[۱۳]؛ «آثار المدینة المنورة» عبدالقدوس انصاری[۱۴]؛ «تنظیمات الرسول الإداریة فی المدینة» صالح احمد علی[۱۵]؛ «إتحاف البریة بمنتقی السیرة الحلبیة» تاج الدین موفق قابسی[۱۶]؛ «الدرة المکللة فی فتح مکة المشرفة» محمد بن عبدالرحمن بکری[۱۷]و...
قسم چهارم، فقط دو موضوع را در خود جای داده که عبارتند از: صفت رسول و موهای وی.
«إزالة الخفا عن حلیة المصطفی» عبدالغنی بن اسماعیل نابلسی دمشقی[۱۸]؛ «حلبة المقتفی فی حلیة المصطفی» سریجا بن محمد ملطی[۱۹]؛ «رسالة فی شعرات النبی» عثمان، مشهور به وحدتی[۲۰]و «رسالة فی شعر النبی» علی بن سلطان محمد قاری[۲۱]از جمله کتب معرفی شده این قسمت می‌باشد.
پنجمین قسم، دربردارنده بیست و یک موضوع، از جمله عصمت پیامبر(ص) و اخلاق، صدق، خصائص، مناقب، شمایل، فضایل، شجاعت، افعال، حقوق، عظمت، شرف، مفاخر، علو، شخصیت و فضل آن حضرت می‌باشد[۲۲]
برخی از کتب این قسمت، عبارتند از: «عصمة الأنبیاء» محمد بن عمر فخر رازی[۲۳]؛ «أخلاق النبی» محمد بن عبدالله وراق[۲۴]؛ «علامات صدق النبی» ابوهذیل علاف[۲۵]؛ «أرجوزة فی خصائص النبی(ع)» تاج سبکی[۲۶]و «أشرف الوسائل إلی فهم الشمائل» احمد بن محمد بن حجر هیثمی[۲۷]
همسران پیامبر(ص) و اولاد، آل البیت، خدام، لباس، آلات و اسلحه، کفش و اسب آن حضرت، از جمله دوازده موضوع مطرح شده در قسم ششم می‌باشد[۲۸]برخی از کتب معرفی شده در این قسمت عبارتند از: «الأربعون فی مناقب أمهات المؤمنین» عبدالرحمن بن محمد بن عساکر[۲۹]؛ «إتحاف السائل بما لفاطمة رضی الله عنها من الفضائل» محمد حجازی بن محمد قلقشندی[۳۰]؛ «الآیات الباهرة فی فضل العترة الطاهرة» علی بن محمد استرآبادی[۳۱]و «رسالة فی خدام الرسول و موالیه» محمد بن عبدالرحمن سخاوی[۳۲] در قسم هفتم، به معرفی کتبی پرداخته شده است که پیرامون وضو، نماز و حج پیامبر(ص) تدوین شده‌اند. از جمله این کتب، عبارتند از: «رسالة فی وضوء الرسول(ع)» نظام الدین فرنکی محل[۳۳]؛ «کیفیة صلاة النبی(ص)» عبدالعزیز بن عبدالله بن باز[۳۴]و «حجةالوداع» امام علی بن احمد بن حزم[۳۵]
از جمله موضوعات عنوان شده در قسم هشتم عبارتند از: روایات، اذکار، ادعیه، الفاظ، قرائت، اجتهاد، قضاوت، فتاوی، فقه، احکام، خطب، امثال و تأویل اقوال پیامبر(ص)[۳۶]
«الأحادیث الجیاد المختارة مما لیس فی الصحیحین أو أحدهما» ضیاءالدین محمد بن عبدالواحد مقدسی[۳۷]؛ «أحاسن کلام النبی و الصحابة» عبدالملک بن محمد ثعالبی[۳۸]؛ «الأذکار المنتخبة من کلام سید الأبرار» یحیی بن شرف نووی[۳۹]و «قرائات النبی(ص)» ابوعمر دوری حفص بن عمر[۴۰]، از جمله کتب معرفی شده این قسمت می‌باشد.
قسمت نهم، دو عنوان صلوات بر نبی و مدح وی را در خود جای داده است و از جمله کتاب‌های این قسمت عبارتند از: «أفضل الصلوات علی سید السادات» یوسف بن اسماعیل نبهانی[۴۱]و «أبکار الأفکار فی مدح النبی المختار» عبدالکریم ضرغام طرائفی[۴۲]
قسم دهم، دربردارنده دوازده عنوان می‌باشد از جمله: توسل به پیامبر(ص) و استغاثه و طلب شفاعت از ایشان؛ عبادت، ایمان، زیارت و خدمت رسول(ص). برخی از کتب این قسمت عبارتند از: «الإعلام فی رؤیة النبی(ع) فی المنام» عبدالله بن محمد بسطامی[۴۳]؛ «التوصل بالبدیع إلی التوسل بالشفیع» عزالدین علی بن حسین موصلی[۴۴]و «رسالة إلی قبر النبی» ابومحمد عبدالله بن سید بطلیوسی[۴۵]
در قسم یازدهم، کتبی معرفی گردیده که پیرامون چهار موضوع هدایت، سنت، رسالت و طریقت محمدیه نوشته شده‌اند که از جمله آن‌ها عبارتند از: «ثمر الوداد مختصر زاد المعاد فی هدی خیر العباد» مصطفی محمد عماره[۴۶]؛ «أضواء علی السنة المحمدیة» محمود ابوریه[۴۷]؛ «الرسالة المحمدیة» محمود فاید مصری[۴۸]و «الرسالة الحلبیة فی الطریقة المحمدیة» شمس‌الدین بن قیم جوزیه[۴۹]
در آخرین قسم، کتبی معرفی گردیده است که پیرامون مطالعات مختلف درباره اسلام و پیامبر(ص) می‌باشند. از جمله این کتب، می‌توان به «الآمرون بالمعروف فی الإسلام» صلاح الدین بن عبدالله منجد[۵۰]و «روحانیة الرسول» محمد غزالی[۵۱]
وضعیت کتاب
فهارس کتاب، در انتهای آن آمده است که عبارتند از: فهرست اسامی مؤلفین؛ اقسام و فروع و منابع مورد استفاده نویسنده.
کتاب فاقد پاورقی می‌باشد.
پانویس
- ↑ ر.ک: مقدمه کتاب، ص9
- ↑ مقدمه اول، ص3
- ↑ مقدمه دوم، ص9-11
- ↑ ر.ک: متن کتاب، ص15-57
- ↑ همان، ص15
- ↑ همان، ص59-86
- ↑ همان، ص61
- ↑ همان، ص62
- ↑ همان، ص66
- ↑ همان، ص67
- ↑ همان، ص68
- ↑ همان، ص89-174
- ↑ همان، ص91
- ↑ همان، ص93
- ↑ همان، ص99
- ↑ همان، ص101
- ↑ همان، ص140
- ↑ همان، ص177
- ↑ همان، ص178
- ↑ همان، ص180
- ↑ همان
- ↑ همان، ص181-216
- ↑ همان، ص183
- ↑ همان، ص184
- ↑ همان، ص186
- ↑ همان، ص187
- ↑ همان، ص192
- ↑ همان، ص217-239
- ↑ همان، ص219
- ↑ همان، ص224
- ↑ همان، 226
- ↑ همان، ص230
- ↑ همان، ص243
- ↑ همان، ص244
- ↑ همان، ص245
- ↑ همان، ص248-299
- ↑ همان، ص249
- ↑ همان، ص275
- ↑ همان، ص277
- ↑ همان، ص281
- ↑ همان، ص303
- ↑ همان، ص312
- ↑ همان، ص345
- ↑ همان، ص347
- ↑ همان، ص349
- ↑ همان، ص363
- ↑ همان، ص364
- ↑ همان، ص365
- ↑ همان، ص366
- ↑ همان، ص369
- ↑ همان، ص378
منابع مقاله
مقدمه و متن کتاب.