سفرنامه عضدالملک به عتبات
| نام کتاب | سفرنامه عضد الملک به عتبات |
|---|---|
| نام های دیگر کتاب | |
| پدیدآورندگان | مرسلوند، حسن (محقق)
عضدالملک، علیرضا بن موسی (نويسنده) |
| زبان | فارسی |
| کد کنگره | DS 70/6 /ع6س7 |
| موضوع | زیارتگاههای اسلامی - عراق
عراق - سیر و سیاحت - قرن 19م. عضد الملک، علی رضا بن موسی، 1238 - 1328ق. - خاطرات |
| ناشر | مؤسسه پژوهش و مطالعات فرهنگی |
| مکان نشر | تهران - ایران |
| سال نشر | 1370 هـ.ش |
| کد اتوماسیون | AUTOMATIONCODE11423AUTOMATIONCODE |
معرفى اجمالى
سفرنامه عضدالملك به عتبات، كتابى است به زبان فارسى نوشته عليرضا عضدالملك كه به شرح سفر مؤلف به عتبات عاليات مى‌پردازد.
انگيزه وى از نگارش اين سفرنامه امتثال امر ناصرالدين شاه بوده است.
نگارش اين سفرنامه از دوازدهم ذيقعده1283ق. آغاز و در روز نهم جمادى‌الاولى1284ق. پايان پذيرفته است.
ساختار
كتاب؛ مشتمل بر پيش‌گفتارى به قلم مصحح، مقدمه‌اى از مؤلف و شش فصل است.مطالب هر فصل بر اساس روزهاى ماه‌هاى قمرى تنظيم گرديده است.
گزارش محتوا
عضدالملك، در اين سفرنامه گزارش سفر خود به عتبات عاليات در سال1283ق. را، كه از سوى ناصرالدين شاه قاجار بدان مامور گشته بود و طى آن همچنين ماموريت داشت، خشت‌هاى طلايى را كه نذر همايونى براى گنبد امامان بزرگوار عسكريين(عليهماالسلام) بود، به همراه ببرد، ارائه نموده است. وى در اين سفر پس از حركت از تهران؛ از شهرهاى: رى، قم، ساروق، كنگاور، کرمانشاهان، كرند، قصر شيرين، خانقين، بعقوبه، گذشته و در مسير بازگشت از شهرهاى خانقين، قصر شيرين، كرند، کرمانشاهان، كنگاور، همدان، آوج عبور كرده و سرانجام به تهران وارد مى‌شود.
عضدالملك، پس از خروج از تهران هر چه را كه به چشم ديده يا به گوش شنيده يادداشت كرده است. در اين سفرنامه به طبيعت بسيار پرداخته شده و تقريبا در تمامى صفحات صحبت از گل و دشت و چمن است و ناگفته نماند كه ا ين موضوع از ويژگى‌هايى سفرنامه‌هاى دوره قاجاريه به شمار مى‌رود.
مؤلف از ابتداى سفر به هر آبادى و دهى كه رسيده تحقيقاتى در وضعيت آنجا نموده است. اين تحقيقات شامل تعداد جمعيت هر آبادى، روش معيشت آن جا اعم از كشاورزى، دامدارى و غيره، نوع مالكيت آبادى و نيز كيفيت و كميت بناها و اماكن عام المنفعه از قبيل آب انبارها، مساجد، پل‌ها، كاروانسراها و غيره مى‌باشد.
جالب‌ترين ويژگى گزارش سفر درون مرزى عضدالملك، ديدگاه انتقادى وى به مفاسد، خرابى‌ها، رشوه خوارى‌ها و زورگويى‌ها است. اين ديدگاه با توجه به اينكه او سفرنامه‌اش را براى شاه تنظيم مى‌كرده و خود يكى از درباريان بانفوذ و قوم و خويش شاه بوده بسيار قابل توجه بوده و به تشخص سياسى او مى‌افزايد.
درباره عدم امنيت راه‌ها در اين سفرنامه سخن بسيار رفته و چون كالاى همراه او(خشت‌هاى طلا) بسيار قيمتى بوده، جاهايى كه دزدان مشهورى داشته، توسط او معرفى شده است.
بخشى از اين سفرنامه شرح وقايع استقبال از نذر همايونى، چه در داخل و چه در خارج از كشور است.
در قسمت برون مرزى علاوه بر پرداختن به وضع و سيستم سياسى و اقتصادى دولت عثمانى، به وضع اماكن و بقاع متبركه نيز مى‌پردازد.
وضعيت كتاب
كتاب داراى پانويس‌هايى به قلم مصحح كتاب، آقاى حسن مرسلوند در پايان هر فصل و نيز فهرست اعلام و مطالب كتاب مى‌باشد. تصاوير اسناد و تصاويرى از خود مؤلف نيز در آخر كتاب درج گرديده است.
منابع مقاله
1- مقدمه مصحح.
2- متن كتاب.
3- معزى، فاطمه، سايت موسسه مطالعات تاريخ معاصر ايران.
4- سايت روزنامه جام جم، 1387/5/18.
پیوندها
مطالعه کتاب سفرنامه عضد الملک به عتبات در پایگاه کتابخانه دیجیتال نور