أحكام الرضاع في فقه الشيعة
| نام کتاب | أحكام الرضاع في فقه الشيعة |
|---|---|
| نام‌های دیگر کتاب | العروه الوثقي. شرح
فقه الشيعه |
| پدیدآورندگان | خویی، ابوالقاسم (نويسنده)
یزدی، محمدکاظم بن عبدالعظیم (مترجم) موسوی خلخالی، محمدمهدی (محقق) ايرواني، محمد تقي (محقق و معلق) |
| زبان | عربي |
| کد کنگره | BP 183/5 /ي4 ع40229 |
| موضوع | شير مادر - احکام و قوانين
شير مادر (فقه) فقه جعفری - قرن 13ق. يزدي، محمد کاظم بن عبد العظيم، 1247؟ - 1338؟ق. العروه الوثقي - نقد و تفسير |
| ناشر | المنير للطباعة و النشر |
| مکان نشر | ايران - قم |
| سال نشر | مجلد1: 1417ق , |
| کد اتوماسیون | AUTOMATIONCODE00011AUTOMATIONCODE |
أحكام الرضاع في فقه الشيعة تقریرات درس آیت‌الله سید ابوالقاسم خویی(1317-1413ق) است که به قلم شیخ محمدتقی ایروانی و سید محمدمهدی موسوی خلخالی نوشته شده است. در این کتاب موضوع شیردادن به نوزادی غیر از نوزاد خود و احکام آن از دیدگاه فقه شیعه مورد بررسی قرار گرفته است.
ساختار
کتاب مشتمل بر سه مقدمه (به قلم مرتضی حکمی، محمدتقی ایروانی و سید محمدمهدی خلخالی)، پنج فصل، سه مسئله و پنج مطلب الحاقی است.
گزارش محتوا
کتاب با تقریض آیت‌الله خویی آغاز شده که در آن مقرران کتاب را با الفاظ «العلّامتان الحجتان» یاد کرده که حاکی از جایگاه علمی آن‌هاست. سپس عبارات و بیان تقریرات را خوب و رساننده مقصود و حد وسط بین اطناب و ایجاز دانسته است[۱].
ایروانی در مقدمه کتاب شکل‌گیری این اثر را چنین توضیح می‌دهد: از جمله نعمت‌های الهی بر من در مقداری که از عمرم گذشته این است که توفیق حضور در مجالس و محاضرات سید ابوالقاسم خویی در موضوعات مختلف فقهی، اصولی و غیر آن در مناسبت‌های مختلف داشته‌ام؛ از آن جمله محاضراتی بود که در دو مناسبت درباره احکام رضاع بیان فرمود و من توفیق حضور در یکی از این مناسبت‌ها را داشتم و مباحث آن را نوشتم. سید محمدمهدی خلخالی در هر دو مناسبت حاضر بود. کتاب حاضر از ترکیب نوشته‌های خود و مطالب او پدید آمد[۲]. مناسبت‌های مذکور در ایام تعطیلات سنتی حوزه علمیه در دو ماه رمضان 1374 و 1375ق بوده است[۳].
مباحث کتاب با ذکر اسباب چهارگانه حرمت نکاح در اسلام آغاز شده است. این اسباب عبارتند از نسب (عناوین نسبی هفت‌گانه مذکور در آیه 23 سوره نساء)، رضاع، سبب، مرکب از نسب یا رضاع و غیر آن. نویسنده پس از توضیح هر یک از این موارد و ذکر مصادیق آن، موضوع بحث این کتاب را رضاع و ذکر همه احکام متعلق به سببیت آن برای حرمت نکاح دانسته است. سببیت رضاع در حرمت نکاح اجمالاً مورد اتفاق فقهای اسلام است؛ اگرچه در ویژگی‌هایش اختلاف وجود دارد[۴].
در اولین فصل کتاب در هشت قسمت، کسانی را که ازدواج آن‌ها با مرتضع (شیرخوار) حرام است ذکر شده است. نکاح مرضعه با مرتضع ممنوع است؛ زیرا مرضعه، مادر رضاعی مرتضع است و نکاح مادر نسبی با پسرش ممنوع است. همچنین نکاح اقربای نسبی مرضعه و فحل با مرتضع و مرتضعه یعنی نکاح فروع نسبی مرضعه و فحل (پسر، دختر و اولاد آن‌ها) با مرتضع و مرتضعه ممنوع است. نکاح اصول نسبی مرضعه و فحل (پدر، مادر، اجداد، جدات آن‌ها) با مترضع و مرتضعه ممنوع است؛ زیرا آنان عمو، عمه، دایی و خاله رضاعی مرتضع هستند و به همین ترتیب دیگر گروه‌ها ذکر شده است[۵].
در فصل دوم کتاب احکامی که در رابطه با شیردهنده وجود دارد در سه عنوان مورد بررسی قرار گرفته است؛ اول این‌که مرضعه بر پدر و مادر مرتضع حرام نیست. دیگر آن‌که مرضعه بر حواشی (برادر و خواهر) مرتضع نیز حرام نیست؛ اما فروع (فرزندان) نسبی و یا رضاعی مرتضع بر مرضعه حرام هستند چراکه مرضعه جد رضاعی آن‌هاست؛ البته علامه و محقق ثانی این حکم را درباره اولاد رضاعی صادق نمی‌دانند[۶].
در فصول سوم تا پنجم کتاب هم احکام شوهر مرضعه و پدر و اصول مرتضع و دیگر افراد مرتبط بررسی شده است[۷].
ارضاع و شیردادنی که محرمیت می‌آورد شرایطی دارد؛ به‌عنوان‌مثال برخی تحدید به عدد کرده‌اند یعنی ده بار شیردادن را کافی دانسته‌اند. برخی تحدید به زمان کرده‌اند یعنی حداقل مثلاً شیر خوردن به مدی یک شبانه‌روز را لازم دانسته‌اند. برخی نیز تحدید به اثر کرده‌اند یعنی روئیدن گوشت و محکم شدن استخوان را شرط دانسته‌اند. نویسنده در بخشی از فصل پنجم به تبیین این موضوع و بررسی تنافی روایات پرداخته است[۸]. در انتهای مباحث این فصل نیز سه مسئله پیرامون رضاع مطرح شده و مورد بررسی قرار گرفته است[۹].
نویسنده برخی کلمات یا عناوین را نیازمند توضیح خارج از متن دانسته و لذا آن‌ها را با علامت (1*) مشخص کرده است. توضیح این موارد در انتهای کتاب با عنوان ملحق با ذکر صفحه آمده است؛ مثلاً در ملحق چهارم مجموع شروط معتبره در رضاعی که موجب حرمت نکاح می‌شود را دوازده مورد دانسته و توضیح داده است. سپس ادله این موارد را به متن ارجاع داده است[۱۰].
وضعیت کتاب
فهرست مطالب در انتهای کتاب ذکر شده است. مستند آیات و روایات، معانی برخی الفاظ، توضیح برخی اصطلاحات و معرفی برخی اعلام در پاورقی‌های کتاب ذکر شده است.
پانویس
منابع مقاله
مقدمه و متن کتاب.
وابسته‌ها
قاعدتان فقهيتان اللاضرر و الرضاع (سبحانی تبريزي، جعفر)
پیوندها
مطالعه کتاب أحكام الرضاع في فقه الشيعة در پایگاه کتابخانه دیجیتال نور