پرسمان قرآنی نماز
| نام کتاب | پرسمان قرآنی نماز |
|---|---|
| نام های دیگر کتاب | |
| پدیدآورندگان | مرکز فرهنگ و معارف قرآن (تهيه کننده)
شمس، سعید (نويسنده) |
| زبان | فارسی |
| کد کنگره | BP 186 /ش8پ4 |
| موضوع | نماز
نماز - پرسشها و پاسخها نماز - جنبه‌های قرآنی |
| ناشر | سبط اکبر |
| مکان نشر | قم - ایران |
| سال نشر | 1385 هـ.ش |
| کد اتوماسیون | AUTOMATIONCODE5007AUTOMATIONCODE |
معرفى اجمالى
پرسمان قرآنى نماز يكى از مجموعه كتابهاى با عنوان «پرسمان» است كه از سوى «مركز فرهنگ و معارف قرآن» و توسط سعيد شمس تدوين و گردآورى شده است. در اين اثر به‌صورت تحقيقى و تحليلى به برخى از پرسش‌هاى قرآنى در مورد اهميت، مقدمات و انواع و احكام نماز پاسخ داده است. مخاطبان عبارت از عموم اهل پژوهش هستند و پاسخها با استفاده از قرآن و تفاسير و ديگر آثار انديشمندان اسلامى و به‌صورت تفصيلى بيان شده است.
ساختار
كتاب حاضر از مقدمه مسئول مركز فرهنگ و معارف قرآن دفتر تبليغات اسلامى حوزه علميه قم و همچنين مقدمه نويسنده و شش فصل به ترتيب ذيل تشكيل شده است: 1- كليات؛ 2- مقدمات نماز؛ 3- نمازهاى واجب؛ 4- برخى از مستحبات نماز؛ 5- نمازهاى مستحبى؛ 6- مباحث متفرقه. در اين اثر، شيوه بيان مباحث، پژوهشى و تحليلى و همراه با استناد به منابع معتبر قديم و جديد است. نويسنده از تعداد قابل توجهى از كتابهاى علمى (45 عنوان) براى توليد كتاب حاضر استفاده كرده و آن را به قلمى شيوا و رسا نگارش نموده است.
گزارش محتوا
در مورد مباحث اين كتاب چند نكته گفتنى است:
- مسئول مركز فرهنگ و معارف قرآن دفتر تبليغات اسلامى حوزه علميه قم در مقدمه‌اش توضيحاتى درباره گروه پاسخ به پرسشها و شبهات قرآنى وابسته به مركز مذكور، عرضه كرده و ويژگى‌هاى روشى اثر حاضر را اين چنين بيان كرده است: عطوفت، شيوايى، اتقان، سادگى، اختصار، استناد و نيز ارجاع پرسش‌گر به نوشته‌هاى قابل فهم و در دسترس، اصول مورد توجه در مسير شكل‌گيرى اين پاسخهاست[۱]
- نويسنده در مقدمه‌اش يادآور شده است كه اثر حاضر پاسخ به پرسش‌هاى اساسى و عمومى مربوط به نماز است كه از ميان انبوه پرسش‌هاى رسيده به گروه پاسخ به پرسشها و شبهات در مركز فرهنگ و معارف قرآن برگزيده شده‌اند. او افزوده است كه فقدان پيشينه تأليف كتابها يا مقالاتى با عنوان پرسش و پاسخ قرآنى در موضوع نماز باعث شد كه در تدوين، ترتيب و تبويب مباحث و سرفصل‌ها حتى‌الامكان از كتابهاى فقهى پيروى كرده و كتاب را بر اساس پرسش‌هاى رسيده سامان دهد[۲]
- پرسشها و پاسخ‌هاى اثر حاضر از نظر محتوايى در يك سطح نيست به‌طورى‌كه مى‌توان گفت برخى از پرسشها ساده است مانند پرسش از معناى اقامه نماز[۳] و بعضى متوسط است مانند اين پرسش كه «چرا جزئيات نماز در قرآن كريم ذكر نشده است؟»[۴] و پرسش از حكمت عربى خواندن نماز[۵] و برخى ديگر پيچيدگى و عمق بالايى دارد مانند پرسش از حكمت نماز در قرآن[۶] و همچنين پرسش از بى‌نيازى خدا از نماز و نيازمندى ما[۷]
- نويسنده در پاسخ به اين پرسش كه «آيا اينكه گفته شده در حالت نماز تيرى را از پاى اميرالمؤمنين على(ع) بيرون آوردند و حضرت متوجه آن نشد با اين مطلب كه ايشان در نمازش انگشترش را به فقير صدقه داد، منافات ندارد؟!» با ارائه توضيحاتى نوشته است كه شنيدن صداى سائل و كمك به او، توجه به غير خدا و خويشتن يا امور مادى نيست كه با حضور قلب منافات داشته باشد بلكه آن هم در واقع توجه به خداست. قلب پاك حضرت على(ع) در برابر سائلان حسّاس بود و به نداى آنها پاسخ مى‌گفت. آن حضرت با اين كار، عبادتى را با عبادت ديگر آميخت و در حال نماز زكات داد كه هر دو براى خدا و در راه او بود، چون قبل از آنكه انفاق و صدقه به دست سائل برسد، به دست خدا ميرسد[۸] همچنين نويسنده در ادامه اين مطلب با توضيح در مورد سير و سفرهاى چهارگانه عرفانى، از قول استاد شهيد مطهرى چنين افزوده است:... وقتى انجذاب كامل شد شخص در عين اينكه مشغول به خداست، مشغول به ماوراء هم هست؛ يعنى آن‌چنان توجه به خدايش كامل است كه در همان حال، نه فقط اطرافش بلكه همه جهان را مى بيند.... چنين نيست كه از خدا غفلت كرده و به فقير پرداخته است بلكه آن‌چنان توجه به خدايش كامل است كه در آن حال همه عالم را مى‌بيند از آن جمله است فقيرى كه درخواست كمك كرده است[۹]
- نويسنده در موارد اختلافى، پاسخ صحيح را مطرح كرده و ديگر اقوال و اختلافات را به‌صورت اجمالى اشاره كرده و وارد مباحث تفصيلى و نقد و بررسى آن نشده است[۱۰] گاه اشاره به منشأ و سبب پيدايش اختلاف كرده و بدون وارد شدن به مباحث اختلافى، نظر صحيح را توضيح داده است مانند اختلاف در كيفيت انجام وضو[۱۱] و يا سجده بر خاك و استفاده از مهر در نماز[۱۲]
- نويسنده براى آگاهى بيشتر خوانندگان كتاب حاضر، تعداد نه عنوان كتاب را در مورد حجاب به صورت اجمالى و با ذكر نام اثر و پديدآورنده‌اش معرفى كرده است[۱۳] همچنين در جايى ديگر نام و نشان دو كتاب را در همين زمينه شناسانده است كه البته يك موردش تكرارى است و آن عبارت از كتاب «مسأله حجاب» استاد مطهرى است كه جزو همان نه كتاب آمده و در اينجا هم تكرار شده جز آنكه در اين مورد نام كتاب را به اشتباه «فلسفه حجاب» نوشته است![۱۴]
- نويسنده در پاسخ به اين پرسش كه «چرا كلمه قل هم جزء آيه و قرآن محسوب می‌شود؟» بر دو نكته مهم تأكيد كرده است: حضرت رسول(ص) هيچ‌گونه تغييرى در الفاظى كه بر ايشان وحى مى‌شد نمى‌داد و حتى كلمه «قل» را كه خطاب پروردگار متعال به او است، عيناً ذكر مى‌كرد و به همين دليل كلمه «قل» نيز جزو آيه محسوب مى‌شود[۱۵]
- نويسنده در پاسخ به اين پرسش كه «چرا نماز را به عربى مى‌خوانيم؟» نوشته است: به عربى خواندن نماز يكى از نشانه‌هاى جهانى بودن دين اسلام است كه همه انسان‌ها بايد در پيشگاه خداوند متعال با يك زبان تكلم كنند و اين رمز وحدت و نشانه يگانگى مسلمانان است. افزون بر اين خواندن نماز به يك صورت معين آن را از خطر تحريف و آميخته شدن به خرافات و مطالب بى‌اساس نگه مى‌دارد و به اين وسيله روح اين عبادت محفوظ مى‌ماند[۱۶]
وضعيت كتاب
فهرست مطالب در ابتداى كتاب و فهرست منابع در انتهاى آن آمده است. غالب پاورقى‌هاى كتاب به صورت استنادى است و در آن نام و نشان سوره‌ها، آيات و روايات و يا مشخصات و شماره جلد و صفحه كتب ذكر شده است؛ البته نويسنده گاهى نيز پاورقى‌هاى توضيحى آورده است.
پانويس
- ↑ پيشگفتار مركز فرهنگ، ص 3- 8
- ↑ مقدمه مؤلف، ص 19- 22
- ↑ متن كتاب، ص 28
- ↑ همان، ص 200
- ↑ همان، ص 219
- ↑ همان، ص 41- 43
- ↑ همان، ص 44
- ↑ همان، ص 102- 104
- ↑ همان، ص 104- 105
- ↑ همان، ص 28- 30
- ↑ همان، ص 142- 143
- ↑ همان، ص 226- 230
- ↑ همان، ص 153، پاورقى 2
- ↑ همان، ص 155، پاورقى 3
- ↑ همان، ص 216- 217
- ↑ همان، ص 219
منابع مقاله
مقدمه و متن كتاب.