تحرير الوسيلة (ترجمه)

تحریر الوسیلة


نام کتاب	تحریر الوسیلة
نام های دیگر کتاب	ترجمه تحریر الوسیله
پدیدآورندگان	موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (ره) (مترجم) خ‍م‍ی‍ن‍ی‌، روح‌الله، رهبر انقلاب و بنیانگذار جمهوری اسلامی ایران (نويسنده)
زبان	فارسی
کد کنگره	‏BP‎‏ ‎‏183‎‏/‎‏9‎‏ ‎‏/‎‏خ‎‏8‎‏ ‎‏ت‎‏3041‎‏ ‎‏13‎‏85
موضوع	فقه جعفری - رساله عملیه فقه جعفری - قرن 14
ناشر	موسسه تنظيم و نشر آثار امام خمينی (س)
مکان نشر	تهران - ایران
سال نشر	1368 هـ.ش یا 1409 هـ.ق یا 1989 م
کد اتوماسیون	2140

«تحرير الوسيلة (ترجمه)»، از مجموعه انتشارات مؤسسه تنظيم و نشر آثار امام خمينى است كه در آن، كتاب «تحريرالوسيلة» نوشته امام خمينى(ره) از زبان عربى به فارسى در دو جلد مفصل ترجمه شده است. درباره برگردان حاضر چند نكته گفتنى است:

1. ناشر در مقدمه‌اش كه تاريخ و مكان نگارشش را مشخص نكرده، چند مطلب را يادآور شده است:

الف)- تحرير الوسيلة برخلاف برخى از آثار فتوايى موجود، پيشينه‌اى ريشه‌دار در فقه شيعه دارد و به‌واسطه «وسيلة النجاة» فقيه نامدار سيد ابوالحسن اصفهانى به «ذخيرة الصالحين» و «عروة الوثقاى» مرحوم فقيه يزدى و «نجاة العباد» صاحب جواهر (رحمهم الله) نسب رسانده و بسيارى از نكات دقيق و نضج‌يافته اين آثار را در خود جاى داده است. با توجه به نكات ذكرشده و از آنجا كه «تحرير الوسيلة» در ابتدا به‌صورت حاشيه بر «وسيلة النجاة» تأليف شده و سپس اين حواشى توسط حضرت مؤلف (قدس‌سرّه) در متن وسيله داخل شده و با اضافاتى به‌صورت موجود درآمده است، ويژگى ديگرى را به آن افزوده است كه همگى دست به دست هم داده و ترجمه دقيق آن را با دشوارى‌هايى فراتر از ترجمه يك متن عربى عادى درآورده است.

ب)- خوشبختانه دو ترجمه كامل از «تحرير الوسيلة» در زمان حيات امام راحل در اختيار علاقه‌مندان قرار گرفته است كه ترجمه دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسين حوزه علميه قم از دقت و صحت بيشترى برخوردار است.

ج)- ليكن با توجه به برخى از اشكالات موجود در آن، به‌صورت مكرر از مؤسسه تنظيم و نشر آثار حضرت امام (قدس‌سرّه) خواسته شده است كه ترجمه‌اى صحيح‌تر و قابل اطمينان‌تر را در اختيار پژوهشگران قرار دهد. به همين منظور، مؤسسه اقدام به تهيه ترجمه جديدى از «تحرير الوسيلة» نمود كه ضمن دقت كامل در ترجمه از شيوايى و سلاست بيشترى برخوردار باشد، ولى با شروع به تهيه نمونه‌هايى از اين ترجمه روشن شد كه اين امر، نيازمند زمانى طولانى‌تر از پيش‌بينى‌هاى قبلى است و پاسخ‌گوى نياز فعلى مراجعان نخواهد بود؛ بنابراين با موافقت مسئول محترم دفتر انتشارات اسلامى، مقرر شد ترجمه‌اى كه اين دفتر تهيه نموده و بارها نيز به چاپ رسيده است، توسط مؤسسه تنظيم و نشر آثار حضرت امام، بازبينى شده و با اصلاحاتى به‌عنوان اثر مشترك در اختيار پژوهشگران قرار گيرد... (ر.ك: مقدمه كتاب، ج1، ص5-6).

2. هرچند بررسى و مقايسه تفصيلى اين برگردان با متن اصلى، كارى تخصصى است و فرصتى فراخ مى‌طلبد، ولى براى آشنايى با چند و چون اين ترجمه، به مقابله اجمالى بر اساس دو مورد تصادفى (از اول و آخر) اكتفا مى‌شود:

الف)- نويسنده چنين نوشته است: «المقدّمة [الاجتهاد و التقليد]: اعلم أنّه يجب على كلّ مكلّف غير بالغ مرتبة الاجتهاد في غير الضروريّات - من عباداته و معاملاته و لو في المستحبّات و المباحات - أن يكون إمّا مقلّداً أو محتاطاً بشرط أن يعرف موارد الاحتياط و لا يعرف ذلك إلا القليل؛ فعمل العامّي غير العارف بمواضع الاحتياط من غير تقليد باطل بتفصيل يأتي.

(مسئلة 1): يجوز العمل بالاحتياط و لو كان مستلزماً للتكرار على الأقوى» (تحريرالوسيلة، ص9).

مترجم چنين ترجمه كرده است: «تقليد: هر مكلفى كه به مرتبه اجتهاد نرسيده، بايد در غير ضروريات - در تمام عبادات و معاملاتش حتى در مستحبات و مباحات - يا مقلد باشد و يا محتاط، به شرط آنكه موارد احتياط را بداند و آن موارد را كمتر كسى مى‌داند؛ پس عمل شخص عامى كه آشنا به موارد احتياط نيست، بدون تقليد - با تفصيلى كه مى‌آيد - باطل است.

(مسئله 1): عمل به احتياط اگرچه مستلزم تكرار هم باشد، بنا بر اقوى جايز است» (ترجمه تحرير الوسيلة، ج1، ص9).

ب)- نويسنده چنين نوشته است: «يجوز الصلاة في الطائرات مع مراعاة استقبال القبلة و لو دخل في الصلاة مستقبلا، فانحرفت الطائرة يميناً أو شمالا، فحوّل المصلّي إلى القبلة بعد السكوت عن القرائة و الذكر، صحّت صلاته و إن انجرّ التحويل تدريجاً إلى مقابل الجهة الأولى و أمّا لو استدبر ثمّ تحوّل بطلت صلاته، فلو صلّى في طائرة مارّة على مكّة أو الكعبة المكرّمة بطلت؛ لعدم إمكان حفظ الاستقبال و أمّا لو طارت حول مكّة و حوّل المصلّي تدريجاً وجهه إلى القبلة صحّت» (تحريرالوسيلة، ص996).

مترجم چنين ترجمه كرده است: «نماز در هواپيماها با رعايت رو به قبله بودن جايز است و اگر در حال رو به قبله بودن، داخل نماز شود پس هواپيما به راست يا چپ انحراف پيدا كند پس اگر نمازگزار بعد از سكوت از قرائت و ذكر، به طرف قبله برگردد نمازش صحيح است؛ اگرچه گرديدن او به‌طور تدريجى منتهى به اين شود كه مقابل طرف اول قرار بگيرد و اما اگر پشت به قبله نمايد سپس برگردد، نمازش باطل است. پس اگر در هواپيمايى كه بر مكه يا كعبه مكرمه مى‌گذرد نماز بخواند باطل است؛ زيرا حفظ رو به قبله بودن ممكن نيست و اما اگر در اطراف مكه پرواز مى‌كند و نمازگزار به‌طور تدريجى صورتش را به طرف قبله قرار مى‌دهد، نماز صحيح است» (ترجمه تحرير الوسيلة، ج1، ص667-668). همان طور كه ملاحظه مى‌شود ترجمه مذكور، صحيح، رسا و مطابق با متن عربى است.

3. با توجه به بررسى اجمالى مذكور و نيز ارزش و اعتبار علمى و دينى جامعه مدرسين حوزه علميه قم كه ترجمه مذكور را با دقت به سامان رسانده و ويرايش مجددى كه مؤسسه تنظيم و نشر آثار امام خمينى اعمال كرده، به نظر مى‌رسد: ترجمه حاضر، قابل اعتماد، رسا و شيواست و با متن اصلى (عربى) مطابقت دارد و تاكنون اشكال خاصى در آن مشاهده نشده است.