الموقظة في علم مصطلح الحديث
| نام کتاب | الموقظة في علم مصطلح الحديث |
|---|---|
| نام های دیگر کتاب | |
| پدیدآورندگان | ذهبی، محمد بن احمد (نويسنده)
ابوغده، عبدالفتاح (مصحح) |
| زبان | عربی |
| کد کنگره | BP 107/7 /ذ9م8 |
| موضوع | حدیث - علم الدرایه |
| ناشر | مکتب المطبوعات الاسلامية |
| مکان نشر | حلب - سوریه |
| سال نشر | 1412 هـ.ق |
| کد اتوماسیون | AUTOMATIONCODE35100AUTOMATIONCODE |
الموقظة في علم مصطلح الحديث، اثر شمس الدين محمد بن احمد ذهبى (متوفى 748ق)، با تحقيق عبدالفتاح ابوغده، در شرح و توضيح انواعى از علم مصطلح الحديث و در واقع تلخيص كتاب «الاقتراح في بيان الاصطلاح و ما أضيف إلى ذلك من الأحاديث المعدودة من الصحاح» ابن دقيق العيد است كه آن نيز از مختصرات «مقدمة ابن الصلاح» مى‌باشد.
كتاب ابن صلاح، از جمله مهم‌ترين تأليفات قرن هفتم هجرى در علوم حديث است كه در آن، علوم الحديث در 65 علم توسعه داده و به توضيح و تشريح آن پرداخته شده است. ابن صلاح در اين كتاب، تمام آثار دانشمندان قبل از خود را در اختيار داشته و با مطالعه آنها، مطالب را با طبقه‌بندى تفكيكى و مشخص به‌صورت جداجدا با بحث منطقى در مورد هر مطلب آورده است. اين اثر، پايه و اساس تأليفات بعد از خود قرار گرفته و جمعى از برجسته‌ترين رجال علم، به تلخيص و توضيح آن پرداخته و برخى نيز، آن را به نظم كشيده‌اند كه «الاقتراح في بيان الاصطلاح»، از جمله تلخيصات اين كتاب مى‌باشد.[۱]
ابن دقيق، كتاب ابن صلاح را در 10 باب خلاصه كرده و اثر حاضر نيز، تلخيص كتاب ابن دقيق مى‌باشد. اين كتاب، پس از مقدمه محقق، بدون مقدمه‌اى از مؤلف و با تعريف حديث، آغاز شده است. در اين كتاب، 24 نوع از انواع علم مصطلح الحديث، ذكر و شرح داده شده است.
در مقدمه محقق، ضمن توضيح موضوع كتاب و ارائه زندگى‌نامه مختصرى از نويسنده، به اين نكته اشاره شده است كه ابن ذهبى برخى موارد را به‌خوبى خلاصه كرده است اما در پاره‌اى موارد، اختصار وى مخل به معنا مى‌باشد.[۲]
بيست و چهار نوعى كه ذهبى در اين كتاب، بدان پرداخته است، عبارتند از: حديث صحيح، حسن، ضعيف، مطروح، موضوع، مرسل، معضل، منقطع، موقوف، مرفوع، متصل، مسند، شاذ، منكر، غريب، مسلسل، معنعن، مدلس، مضطرب، مدرج، الفاظ الأداء، مقلوب، آداب بحث و آداب محدث، مؤتلف و مختلف.[۳]
نويسنده در بحث اصطلاحات حديثى، ابتدا به تعريف آن پرداخته و در صورتى كه بيش از يك تعريف وجود داشته باشد، همه آنها را ذكر كرده و آن‌گاه، تعريف را نقد و بررسى كرده است.[۴]
مثلا در تعريف حسن، تعريف خطابى و ترمذى را بيان و آنها را نقد كرده و آن‌گاه، تسميه حديث به‌وسيله ابن صلاح را بيان و بررسى نموده است. در پايان هر مورد، نمونه‌هايى نيز ذكر شده است.[۵]
وضعيت كتاب
فهرست مطالب و فهرست آيات، روايات، آثار، اسامى اعلام و كتب و تأليفات مذكور در متن، به‌همراه فهرست مصادر و منابع مورد استفاده محقق، در انتهاى كتاب آمده است.
پاورقى‌ها توسط محقق نوشته شده و در آنها علاوه بر ذكر منابع، توضيحات جامع و مفصلى پيرامون برخى از عبارات و كلمات متن، داده شده است.
پانويس
منابع مقاله
- مقدمه و متن كتاب.
- سجادى، رضيه سادات، «سير نگارش‌هاى اهل سنت در حوزه مصطلح الحديث (1)»، پايگاه مجلات تخصصى نور، مجله علوم حديث، شماره 24، تابستان 1381،