تاريخ العلويين وقائع و أحداث
| نام کتاب | تاريخ العلويين وقائع و أحداث |
|---|---|
| نام های دیگر کتاب | وقائع و احداث |
| پدیدآورندگان | عثمان، هاشم (نويسنده) |
| زبان | عربي |
| کد کنگره | |
| موضوع | |
| ناشر | مؤسسة الأعلمي للمطبوعات |
| مکان نشر | لبنان - بيروت |
| سال نشر | مجلد1: 1997م , 1418ق |
| کد اتوماسیون | AUTOMATIONCODE18661AUTOMATIONCODE |
معرفی اجمالی
تاريخ العلويين وقائع و أحداث، اثر هاشم عثمان، دربردارنده تاریخ علویان سوریه (نصیریه) از ابتدای پیدایش آن در اواخر قرن چهارم هجری تا استقلال آن از دولت فرانسه در سال 1946م، می‌باشد که به زبان فارسی و در دوران معاصر نوشته شده است.
ساختار
کتاب با مقدمه نویسنده آغاز و مطالب در نه عنوان، مطرح شده است. نویسنده در ابتدا، به بررسی علت و چگونگی اطلاق عنوان «نصیریه» بر علویان و نیز اصل و منشأ علویان پرداخته و سپس ضمن پاسخ به این سؤال که آیا علویه یک مذهب دینی است یا یک فرقه، تاریخ ظهور تسمیه نصیریه بر علویان را بررسی نموده است.
اطلاعات مختصری نیز از نویسنده در حد چند سطر، در انتهای کتاب آمده است.
گزارش محتوا
در مقدمه، به این نکته اشاره گردیده است که باآنکه از عمر طائفه علویه، نزدیک به هزار و اندی سال می‌گذرد، با این حال، کتابی وجود ندارد که تاریخ آن را به‌صورت دقیق و کامل، منعکس کرده باشد. البته شخصی با نام محمدامین غالب الطویل از اهالی لاذقیه، در سال 1924م، کتابی تحت عنوان «تاريخ العلويين» منتشر نموده که نویسنده معتقد است به دلیل مطالب اشتباه، عدم دقت و خطاهای فاحش و فراوانی که در آن وجود دارد، کتاب قابل اعتمادی نیست[۱].
در اولین عنوان، اطلاق عنوان «نصیریه» بر علویان بررسی شده است. در علت اطلاق این نام بر علویان، اقوال مختلفی وجود دارد، از جمله آنکه:
- برخی معتقدند که این گروه به محمد بن نصیر، یکی از اتباع امام حسن عسکری(ع) منسوب هستند؛ اما راجع به اسم و کنیه واقعی این فرد اختلاف وجود داشته و اسامی زیر مطرح شده است: محمد بن نصیر نمیری، ابوشعیب محمد بن نصیر بصری نمری، محمد بن نصر کوفی، ابن نصیر، محمد بن شعیب بصری، محمد بن نصیر فهری یا نمیری، ابوشعیب محمد بن نصیر عبدی بکری نمیری، نصیر نمر و نصری نمری[۲].
- برخی این گروه را به نصیر غلام حضرت علی(ع) منسوب دانسته‌اند[۳].
- برخی معتقدند علت این تسمیه، سکونت این گروه در کوه‌هایی به همین نام است (جبل لاذقیه که نصیریه نیز گفته می‌شود) و...[۴].
در این زمینه، اقوال متعدد دیگری نیز مطرح گردیده که نویسنده به نقد و بررسی آنها پرداخته است.
در دومین عنوان، اصل و منشأ علویان مورد بحث و بررسی قرار گرفته است. نویسنده معتقد است هیچ فرقه‌ای وجود ندارد که مانند علویان، اقوال و نظرات مختلفی پیرامون اصل و منشأ آن، وجود داشته باشد. به نظر وی، حتی با وجود اقوال مختلف در این زمینه نیز نقطه القتای واحدی بین اقوال پیرامون اصل و منشأ آنان وجود ندارد[۵].
از جمله اقوالی که در این زمینه مطرح شده و نویسنده در آنها به نقد و بررسی پرداخته است، عبارتند از:
- کلمه نصیریه از «نصرانیه» گرفته شده و نصیریون در اصل نصاری بوده‌اند[۶].
- ایشان از بقایای عجم‌هایی هستند که معاویة بن ابی‌سفیان پس از فتح شام، آنان را به شهرهای ساحلی شام از جمله طرابلس، جبیل، بیروت و صیدا و برخی را نیز به شهرهای بعلبک، عرقه و بلاد عکار آورده است[۷].
- آنان از فروع اسماعیلیه هستند که بزرگانشان از وثنیه به مذهب اسماعیلیه گرویده‌اند[۸].
نویسنده در سومین عنوان، به این مطلب پرداخته است که آیا علویه یک مذهب دینی است یا یک فرقه. در برخی از کتب فرق، نصیریه فرقه‌ای دینی دانسته شده که از شیعه متفرع گردیده؛ اما نویسنده این قول را نپذیرفته و معتقد است که علویه یکی از طرق صوفیه است[۹].
چهارمین عنوان، به بررسی تاریخ ظهور تسمیه نصیریه اختصاص یافته است. نویسنده تاریخ تقریبی این تسمیه را اواخر قرن چهارم (معادل قرن دهم میلادی) دانسته و معتقد است وادی «التیم» در لبنان، اولین مکانی بود که این گروه در آنجا برای اولین بار پیدا شده و به این نام، نامیده شدند و این نام اولین بار، توسط حمزة بن علی، یکی از مؤسسین مذهب درزی به کار برده شد[۱۰].
از دیگر عناوین مطرح‌شده در کتاب، عبارتند از: علویان در جبال لاذقیه؛ حوادثی که برای این طایفه رخ داده است؛ علویان و قیمومیت فرانسوی؛ فعالیت‌های فرهنگی و فکری نزد علویان و شخصیت‌های معروف نصیریه از جمله: عفیف‌الدین ابوالربیع سلیمان بن علی بن عبدالله عابدی تلمسانی و حاج محمد پاشا المن. به علت تناسب موضوع کتاب و مباحث مطرح‌شده در آن، در پایان کتاب، قسمت‌هایی از کتاب محمدامین غالب الطویل تحت عنوان «تاريخ العلويين» و نیز کتاب منیر الشریف با عنوان «المسلمون العلويون من هم؟ و أين هم؟» مورد نقد قرار گرفته و به برخی از خطاها و اشکالات تاریخی آن، اشاره گردیده است[۱۱].
نویسنده معتقد است که طایفه علویه، در اصل شیعه اثناعشریه بودند، اما پس از گذشت زمان، برداشت‌های خاصی از برخی مفاهیم و احکام شرعیه داشته که در جوهره و اصل، با اقوال برخی از طرق صوفیه مشترک بوده، ولذا فرقه مستقلی از شیعه امامیه دانسته شده است که در برخی از امور، با آن مشترک بوده و در مواردی، با آن اختلاف دارد و پس از مدتی به «نصیریه» معروف شدند، ولذا به نظر وی، تاریخ علویان، قبل از تسمیه به نصیریه، در اصل همان تاریخ شیعه می‌باشد. همچنین به دلیل آنکه تاریخ علویان، ارتباط زیادی با حیات سیاسی ساحل سوری داشته و علویان تقریبا در تمام حوادث و اتفاقات سیاسی آن منطقه، قطب و طرف ماجرا بودند، لذا نویسنده بر این باور است که تاریخ ساحل سوری، جزء لاینفک تاریخ علویان می‌باشد[۱۲]. این گروه در شهرهای مختلفی از بلاد عربی پراکنده هستند، اما بیشتر منطقه سکونت آنها، در کوه‌های لاذقیه شام می‌باشد، ولذا این منطقه، به جبال علویان یا جبال نصیریه معروف شده است و حوادث مختلفی در آن اتفاق افتاده است که در تمام آنها، علویان طرف اصلی بوده‌اند[۱۳].
وضعیت کتاب
فهرست‌های زیر در انتهای کتاب آمده است:
- فهرست مطالب؛
- فهرست اعلام، اقوام و جماعات؛
- فهرست اماکن، بقاع و اقالیم مذکور در متن؛
- فهرست منابع و مصادر مورد استفاده نویسنده.
در پاورقی‌ها علاوه بر ذکر منابع، توضیحاتی پیرامون برخی از کلمات و عبارات متن داده شده است.
پانویس
منابع مقاله
مقدمه و متن کتاب.