الغيبة (للطوسی)
| نام کتاب | الغيبة |
|---|---|
| نام های دیگر کتاب | کتاب الغیبة |
| پدیدآورندگان | ناصح، علی احمد (محقق)
طهرانی، عبادالله (محقق) طوسی، محمد بن حسن (نويسنده) |
| زبان | عربی |
| کد کنگره | BP 141/5 /م9ط9 |
| موضوع | احادیث شیعه - قرن 5ق.
محمد بن حسن (عج)، امام دوازدهم، 255ق. - غیبت - احادیث مهدویت - انتظار - احادیث |
| ناشر | مؤسسة المعارف الإسلامیة |
| مکان نشر | قم - ایران |
| سال نشر | 1425 هـ.ق |
| کد اتوماسیون | AUTOMATIONCODE1506AUTOMATIONCODE |
معرفى اجمالى
كتاب الغيبة كه نام ديگر آن، «إثبات الغيبة» است، اثر شيخ الطائفة، شيخ طوسى، ابوجعفر محمد بن حسن طوسى از برجسته‌ترين چهره‌هاى علمى جهان تشيع و شخصيت مورد اعتماد شيعه در قرن پنجم هجرى است(385 - 460ق).
اين كتاب، به زبان عربى و درباره غيبت امام زمان (عج) و مسائل مربوط به آن است.
اين كتاب، از بهترين كتاب‌هايى است كه توسط علماى شيعه، درباره امام زمان (عج)، نگاشته شده و شامل بهترين دلايل عقلى و شرعى بر وجود امام زمان و غيبت و ظهور آن حضرت در آخر الزمان است.
اين كتاب، از زمان نگارش تا به حال در طول هزار سال، پيوسته مورد توجه علما و فقهاى شيعه بوده و بزرگان، در تأليفات خود بسيار به آن استناد كرده و از آن نقل نموده‌اند.
علامه، شيخ آقا بزرگ تهرانى، درباره اين كتاب، مى‌فرمايد:
«و كتاب الغيبة للشيخ الطوسى - هذا - هو من الكتب القديمة الذى يمتاز على غيره، فانه قد تضمن اقوى الحجج و البراهين العقلية و النقلية على وجود الامام الثاني عشر محمد بن الحسن صاحب الزمان(ع) و على غيبته فى هذا العصر ثم ظهوره فى آخر الزمان فيملأ الأرض قسطا و عدلا بعد ما ملئت ظلما و جورا».
شيخ طوسى، در مقدمه كتاب، انگيزه خود را از نگارش اين كتاب، اين‌گونه بيان مى‌فرمايد: «من، اين كتاب را به درخواست شيخى بزرگوار كه خداوند عمر ايشان را طولانى گرداند نگاشتم؛ ايشان، درخواست فرموده بودند تا كتابى درباره غيبت صاحب الزمان املا نمايم و در آن، سبب غيبت آن حضرت و علت طول كشيدن آن و... را بيان كنم و اينكه چرا آن حضرت ظهور نمى‌كند؟ آيا مانعى در كار است؟ آن مانع چيست؟ و... من هم درخواست اين شيخ بزرگوار را اجابت نموده و امر ايشان را اطاعت كردم.
تاريخ نگارش اين كتاب، حدودا 444 تا 447ق، بوده است؛ يعنى 13 سال قبل از وفات شيخ و در دورانى كه ايشان در بغداد زندگى مى‌كردند.
ساختار
كتاب، داراى هشت فصل است.
گزارش محتوا
كتاب الغيبة، از بهترين و مهم‌ترين و كامل‌ترين منابع شيعه در مورد مسئله غيبت امام زمان (عج) است. در اين كتاب، به علت و انگيزه غيبت امام زمان و حكمت الهى كه موجب آن گرديده اشاره شده است.
شيخ طوسى، در نگارش اين اثر ارزش‌مند و گران‌بها شيوه‌هايى نو و ابتكارى به كار گرفته و به تمام جوانب غيبت امام زمان اشاره نموده و با استدلال به قرآن و روايات پيامبر و ائمه معصومين(ع) و حكم عقل، به پاسخ‌گويى شبهات و اشكالات مخالفين پرداخته است.
اين كتاب، شامل بسيارى از فضايل امام زمان است و سيره و روش آن حضرت را در زمان غيبت و هنگام ظهور بيان كرده و بسيارى از علائم ظهور وى را ذكر نموده است.
شيخ، خود، در اين باره مى‌فرمايد: «من، اگر چه وقتم كم و فكرم مشغول و مشكلات و موانع زندگى نيز فراوان است و حوادث ناگوار در اين دوران، يكى پس از ديگرى اتفاق مى‌افتد... به نكاتى اشاره خواهم داشت كه هيچ جاى شك و ترديدى باقى نگذارد و سخنم را نيز طولانى نمى‌كنم، چرا كه اصحاب و اساتيد و مشايخ ما در اين باره كتاب‌هاى فراوانى نگاشته‌اند و در آن، به شرح و بسط كامل مسئله امامت پرداخته‌اند. من، در اين كتاب، در صدد پاسخ‌گويى به سؤالات گوناگون در اين باره هستم و براى تأييد سخنان خود، به برخى از روايات نيز استناد خواهم كرد تا موجب تأكيد و پذيرش آن از جانب علاقه‌مندان به روايات گردد و از خداوند متعال در انجام اين مهم يارى مى‌جويم».
نگارش اين كتاب، قبل از آتش‌سوزى كتاب‌خانه شيخ طوسى بوده و شيخ، در هنگام نگارش آن، به خيلى از منابع مهم و اصول قدما و كتاب‌هاى معتبر خطى و نسخه‌هاى اوليه آنها دست‌رسى داشته و اين خود بر ارزش و اعتبار كتاب مى‌افزايد و آن را از ميان ساير كتب مشابه، ممتاز مى‌گرداند.
(كتاب‌خانه شيخ طوسى، از بزرگ‌ترين كتاب‌خانه‌هاى مهم آن دوران و از غنى‌ترين آنها به شمار مى‌رفته كه شامل بسيارى از نسخه‌هاى منحصر به فرد و اصول چهارصدگانه شيعه بوده و بسيارى از آنها به دست ياران ائمه(ع) نگاشته شده بود و سوختن آن كتاب‌خانه يكى از غم‌انگيزترين حوادث ناگوار جهان اسلام به شمار مى‌آيد. نكته مهم ديگر، آنكه اكثر كتاب‌هاى شيخ طوسى و مهم‌ترين آنها با استفاده از كتاب‌هاى اين كتاب‌خانه نگاشته شده و اين هم موجب حفظ و بقاى مطالب ارزش‌مند آن كتاب‌ها گرديده و هم موجب ارزش و اعتبار فراوان كتاب‌هاى شيخ طوسى گشته است).
نسخه‌شناسى
- نسخه‌اى در كتاب‌خانه آستان قدس رضوى در مشهد مقدس كه به خط محمد معروف، است. اين نسخه، با خط نستعليق زيبا و در تاريخ 26 ربيع الثانى سال 1074ق، در مشهد مقدس، نوشته شده است و از اول تا آخر، تصحيح و مقابله شده است.
- نسخه‌اى ديگر در كتاب‌خانه آستان قدس رضوى كه تاريخ نگارش آن، 1089ق، است.
- نسخه‌اى در كتاب‌خانه مدرسه فيضيه در شهر مقدس قم كه تاريخ نگارش آن، 1085ق و به خط خلف بن يوسف بن نجم نجفى است.
- نسخه‌اى در خزانه نسخه‌هاى خطى در كتاب‌خانه حضرت آیت‌الله نجفى مرعشى در شهر مقدس قم كه توسط ملا عباس‌قلى شمس العلما نگاشته شده است.