هدی العقول إلی أحاديث الأصول

هدي العقول إلي أحاديث الأصول
پدیدآوران	آل عبدالجبار قطيفي، محمد بن عبدعلی (نويسنده) مصطفي، عبدالحميد(محقق)
ناشر	ذوی القربی
مکان نشر	ايران - قم
سال نشر	1431ق
موضوع	احاديث شيعه - قرن 13ق
زبان	عربي
تعداد جلد	9
کد کنگره	‏BP‎‏ ‎‏136‎‏/‎‏5‎‏ ‎‏/‎‏آ‎‏7‎‏ه‎‏4

هدی العقول إلی أحاديث الأصول، اثر محمد بن عبدعلی آل عبدالجبار قطیفی، شرحی بر بخش ابتدایی کتاب کافی (اصول کافی) است. این کتاب به همت مصطفی عبدالحمید آل مرهون تحقیق و در نه جلد منتشر شده است.

بر اصول کافی، شرح‌های زیادی نوشته شده که این کتاب از بزرگ‌ترین (مفصل‌ترین) شروح بشمار می‌رود .

محقق تهرانى از مؤلف «أنوار البدرين» نقل مى‏کند: این کتاب، بزرگ‏ترین شرح «الكافي» است که در چهارده مجلد تدوین شده است. ده مجلد آن پاک‌نویس و بقیه آن به حالت اولیه باقى مانده است. برخى از مجلدات آن را دیده‏ام که پر از تحقیق و تدقیق است .

روش شرح

شارح، کتاب خود را با عناوین «قوله، قوله» انجام داده است. شارح در کتاب خود بر آراى فلاسفه و عرفا خصوصاً ملا صدرا و فیض کاشانى ایراد مى‏کند .

شارح، در ابتدا یک یا چند روایت را با ذکر شماره می‌آورد و سپس به شرح هرکدام از آنها می‌پردازد. در این میان، ایشان از ذکر سند روایت پرهیز کرده و فقط به راوی از امام اشاره می‌کند.

ایشان بعد از ذکر هر روایت، مشابه آن روایت را از سایر منابع از قبیل «بصائر الدرجات»، «محاسن»، «من لا يحضره الفقيه» و... نقل کرده و اختلاف متن روایات را در منابع مختلف متذکر شده، سپس به شرح برخی از واژگان مبهم پرداخته و در ادامه به کمک آیات و روایات و اقوال علما به شرح روایات می‌پردازد. وی در بسیاری از موارد، اقوال بزرگانی همچون: ملا محسن فیض کاشانی، ملا صالح مازندرانی، شیخ یوسف بحرانی، شیخ حسین آل عصفور و... را مطرح و سپس آن را شرح و یا رد می‌کند .

شرح روایات بر اساس توضیحات شارح ممکن است در یک بند صورت بگیرد و یا اینکه در چند و یا چندین صفحه انجام شود؛ بنابراین ملاک در شرح، پیچیدگی و اغماض روایات است. اگر روایتی دارای الفاظ مبهم باشد و علمای زیادی درباره آن نظر داده باشند، آن روایت شرح مبسوطی خواهد داشت.

در پایان برخی از ابواب نیز توضیحاتی را در موضوع آن باب ارائه می‌کند. .

روش تحقیق

محقق کتاب جناب آقای مصطفی عبدالحمید آل مرهون در ابتدای کتاب به زندگی‌نامه شارح و شیوه و روش تصحیح آن اشاره کرده است.

ایشان، کتاب را بر اساس سه نسخه به نام‌های اختصاری «ل»، «ه» و نسخه ثالثه تحقیق نموده و اختلاف بین این سه نسخه را در پاورقی خاطرنشان نموده است.

وی در ابتدای کتاب چند تصویر از نسخه‌های فوق به معرض نمایش گذاشته است .

محقق، در این کتاب، رموز زیر را به کار گرفته است:

1. | |: به معنای این است که مطلبی که در این علائم قرار می‌گیرد توضیح مطالب است.
2. [ ]: جملات و کلمات غریب و نامفهومی که برای آنها توضیحی درنظر گرفته نشده، در این علائم قرار می‌گیرند.
3. [...]: جاافتادگی، در این علائم قرار می‌گیرد .

وضعیت کتاب

پاورقی‌ها به اختلاف نسخ و مستندسازی محتویات کتاب اختصاص یافته است. فهرست محتویات در پایان هر جلد از کتاب آمده است.

منابع مقاله

1. مقدمه و متن کتاب.
2. صفره، حسین، «کتاب‌شناسی جوامع حدیثی چهارگانه شیعه»، مجله علوم حدیث، تابستان 1383، شماره 32، درج در پایگاه مجلات تخصصی نور به آدرس:

http://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/29058.

1. قنبری، محمد، «کتاب‌شناسی کلینی و کتاب کافی»، دارالحدیث، چاپ اول، قم، 1387ش.