گزیده مفتاح الفلاح-کلید رستگاری
| نام کتاب | گزیده مفتاح الفلاح-کلید رستگاری |
|---|---|
| نام های دیگر کتاب | آداب، اعمال و دعاهای شبانه روز
مفتاح الفلاح. فارسی - عربی. برگزیده |
| پدیدآورندگان | نظری منفرد، علی (محقق)
شیخ بهایی، محمد بن حسین (نويسنده) |
| زبان | فارسی |
| کد کنگره | BP 266 /ش9 م70428 |
| موضوع | اعمال السنه
دعاها |
| ناشر | جلوه کمال |
| مکان نشر | تهران - ایران |
| سال نشر | 1387 هـ.ش |
| کد اتوماسیون | AUTOMATIONCODE14519AUTOMATIONCODE |
«گزيده مفتاح الفلاح، كليد رستگارى»، در باره آداب، اعمال و دعاهاى شبانه‌روز، برگزيده‌اى است از كتاب «مفتاح الفلاح في عمل اليوم و الليلة» اثر شيخ بهايى كه به قلم على نظرى منفرد، گزينش و به فارسى روان و سليس، ترجمه شده است.
اصل كتاب در شش باب تنظيم شده و گزيده آن نيز داراى شش باب است.
مصنف در لابه‌لاى ابواب كتاب، بحث‌هاى دقيق علمى و روايى متعددى را مطرح كرده و به نفى و اثبات نظريه‌هاى گوناگون پرداخته است. از جمله در مورد تسبيح حضرت زهرا(س)، بحث مفصلى دارد. بحث‌هايى مانند آداب لباس پوشيدن، خوردن و آشاميدن، راه رفتن، شناختن زوال آفتاب و آداب مسواك را نيز در فصول مختلف و در مناسبت‌هاى گوناگون، مطرح كرده است. شيخ بهايى در هر فصل كتاب، پس از ذكر چند روايت و مطالب مختلف، شروع به توضيح الفاظ روايات كرده و بعضى مطالب مبهم يا دشوار آن فصل را تبيين نموده است [۱].
ضرورت ترجمه‌اى جديدى از اين كتاب ارزشمند، با توجه به تحول ساختارى ادبيات كهن و عدم دسترسى آسان به ترجمه‌هاى پيشين و همچنين، دشوارى برخى مطالب علمى بر اذهان عموم خوانندگان كه مانعى جدى از استفاده ايشان از اين گنجينه غنى دعا و نيايش است، مترجم را بر آن داشته تا ترجمه‌اى نو و مناسب با ادبيات روز ارائه نمايد، تا در زمان معاصر، زمينه را براى استفاده عموم فراهم آورد؛ ترجمه‌اى كه در زمان ما بى‌سابقه بوده و جاى آن، خالى مى‌نمود [۲].
همان‌گونه كه از ديگر آثار ايشان مشهود است، شيوايى قلم، روان بودن نوشتار و درعين‌حال، رسايى آن و پيراستگى از پيچيدگى‌هاى ناخواسته، ويژگى‌هاى تحسين‌برانگيزى است كه در مجموع آن‌ها، به چشم مى‌خورد. ازاين‌رو، ترجمه حاضر نيز، همچون ديگر نگاشته‌هاى ايشان، مقبول نظر، مورد اقبال و قابل استفاده قرار گرفته است [۳].
مترجم، سعى وافرى بر آن داشته تا اين كتاب، جايگاه شايسته خويش را در بين توده افراد بيابد و اقبال بندگان خداجو را به نيايش، با جام گواراى خويش، سيراب كند. با عنايت به اين هدف والا، نكاتى در اين ترجمه و گزينش لحاظ شده است كه عبارتند از:
1. در اين گزينش، از بيان دقايق فنى و نكات ژرف علمى، كه در خلال تبيين برخى مسائل فقهى و عملى يا توضيح و تفسير واژگان آمده، احتراز شده است [۴].
نمونه آن را مى‌توان در همان ابتداى كتاب مشاهده كرد. شيخ پس از بيان روايتى كه دلالت دارد بر اينكه نماز فجر را هم فرشتگان روز و هم فرشتگان شب گواهى مى‌دهند، روايت معارضى را طرح كرده كه در آن، وقت بين طلوع فجر و طلوع خورشيد، از ساعات شب و روز قرار داده نشده است و سپس به حل اين اشكال، پرداخته و بحث را كاملا فقهى نموده است.
2. همه دعاهاى موجود در مفتاح، به شكل كامل آن، در گزيده آورده شده است و به‌طور وافى، ترجمه و اعراب‌گذارى شده تا كاركرد يك كتاب دعايى در آن مشهود و ملموس باشد [۵].
3. نظم و چينش موجود در مفتاح كه يك نظم كاملا منطقى، مناسب و بر اساس ساعات شبانه‌روز است، در گزيده به‌طور كامل مراعات و پيروى شده و مطالب با همان ترتيب آورده شده؛ جز اينكه خاتمه مفتاح كه در مورد تفسير سوره فاتحه است، در گزيده نيامده است [۶].
4. علاوه بر آنكه اغلب تعليقه‌هاى مصنف به شكل ترجمه‌شده در پاورقى آورده شده، در برخى مواضع، مترجم، خود، تعليقه‌هاى سودمندى بر برخى بيانات ايشان زده و نكات قابل توجهى را متذكر شده است؛ مثلا در توضيح «وضوى بيانى» در پاورقى اشاره شده: «مقصود از وضوى بيانى، وضوى رسول خدا(ص) مى‌باشد، كه در روايات ائمه(ع) كيفيت وضو گرفتن رسول خدا(ص) براى مردم بيان شده است» يا در باره كفش عربى آمده است: «كفش عربى، نوعى پوشش است كه مانع از گذاشتن انگشت پا روى زمين نيست» يا در تبيين حالت تورك ذكر شده: «تورك، آن است كه نمازگزار بر ران چپ بنشيند و روى پاى راست را بر كف پاى چپ بگذارد». همچنين در تبيين معناى حديثى كه بيان مى‌دارد: ابليس سپاه شب خود را هنگام غروب تا ناپديد شدن شفق و سپاه روزش را از طلوع فجر تا طلوع آفتاب مى‌پراكند، چنين يادآور مى‌شود: علت اينكه زمان پراكندن سپاه روز ابليس، طولانى‌تر از زمان پراكندن سپاه شب ابليس مى‌باشد، اين است كه گمراه كردن مردم و وادار كردن آن‌ها به گناه، در روز بيشتر از شب است؛ چون در شب، اكثر مردم مى‌خوابند، لذا شيطان در روز براى گمراه كردن مردم، نياز به سپاه بيشترى دارد [۷].
5. آنچه سبب اتقان يك كتاب، به‌ويژه كتاب روايى مى‌شود، تحقيق متن و مستند نمودن مطالب آن و اصطلاحا تخريج مصادر است. اين نكته نيز از ديد مترجم گرامى مخفى نبوده و به شكل روشمند، بدين مهم پرداخته و گاه حتى شأن صدور برخى احاديث موجود در متن را نيز، در تعليقه و به هنگام تخريج، متذكر شده است؛ به‌عنوان نمونه، در ذيل دعاهاى پس از فراغت از دو ركعت نخست نافله مغرب مى‌خوانيم: «سيد بن طاووس در مهج الدعوات با سند خود از امام باقر(ع) نقل كرده است كه فرمود: جبرئيل(ع) گفت: اى پيامبر خدا! من هيچ‌يك از پيامبران را همانند شما دوست نمى‌دارم؛ پس زياد بگو: اللهم إنك ترى و لا ترى...» [۸].
همچنين، در ذكر دعاهاى پس از نافله مغرب آمده است: كلينى در كافى، از جعفى، از امام صادق (ع) روايت كرده است كه جعفى مى‌گويد: من بيشتر اوقات از چشم خود شكوه مى‌كردم. از اين موضوع به امام صادق (ع) شكايت كردم. حضرت فرمود: تو را دعايى نياموزم كه براى دنيا و آخرت تو باشد و براى درد چشم تو نافع باشد؟ گفتم: چرا! فرمود: بعد از نماز صبح و نماز مغرب مى‌گويى: اللهم إني أسألك أن تصلي على محمد و آل محمد... [۹].
يادآورى اين نكته نيز خالى از لطف نيست كه بيشتر مصادر روايى اين كتاب شريف، كتب اربعه و مخصوصا «كافى» و «من‌لايحضره‌الفقيه» و در مواردى «تهذيب الأحكام» است.
فهرست مطالب در انتهاى كتاب آمده است.
پانويس
منابع مقاله
1. مقدمه و متن كتاب.
2. نظرى منفرد، مجتبى «گزيده‌نگارى (با بررسى گزيده مفتاح الفلاح)»، پايگاه مجلات تخصصى نور، نشريه: حديث انديشه، دوره جديد، پاييز و زمستان 1386، شماره 4 (23 صفحه، از 37 تا 59).