تفسیر سوره‌ی‌ ممتحنه

بیان قرآن؛ تفسیر سوره‌ی ممتحنه، اثر آیت‌الله سید علی خامنه‌ای(حفظه‌الله) (متولد 1318ش) رهبر انقلاب اسلامی، از مراجع تقلید و مفسر قرآن کریم است. این کتاب، شرح جلسات تفسیر سوره ممتحنه است که با رویکردی عقلانی، سیاسی و اجتماعی به بررسی آیات پرداخته و آنها را با مسائل جاری انقلاب اسلامی و جامعه پیوند می‌دهد.

تفسیر سوره‌ی ممتحنه
پدیدآوران	خامنه‌ای، علی، رهبر جمهوری اسلامی ایران (نويسنده)
ناشر	خبرگزاری فارس
مکان نشر	ایران - تهران
سال نشر	1401ش
چاپ	3
شابک	‎978-622-7491-52-4
موضوع	تفاسیر (سوره ممتحنه) - تفاسیر شیعه - قرن 14
زبان	فارسی
تعداد جلد	1
کد کنگره	7ت2خ 102/854 BP
نورلایب	مطالعه و دانلود pdf

ساختار

کتاب، مباحث تفسیری را در چهار گفتار (بخش) مجزا بر اساس آیات سوره (از آیه ۱ تا ۱۳) تنظیم نموده است.

سبک نگارش

تفسیر ارائه‌شده مبتنی بر استدلال عقلی و بررسی روش‌های مختلف تفسیری است و بر پیوند آیات با مسائل روزمره جامعه اسلامی و سیاسی تأکید دارد. مطالب به‌گونه‌ای ارائه شده که برای مخاطبان وسیع اعم از طلاب، دانشجویان و عموم مردم قابل استفاده و فهم باشد. تلاش شده تا محتوای آیات مدنی (مرتبط با تشکیل حکومت) به نیازهای جامعه انقلابی امروز ایران ارتباط داده شود.

گزارش محتوا

کتاب با یک مقدمه آغاز می‌شود که در آن قرآن به‌عنوان آخرین مجموعه وحی الهی برای سعادت بشر معرفی شده است. پس از پیروزی انقلاب اسلامی، توجه به قرآن، از جمله در زمینه حفظ، قرائت، تفسیر و عمل به احکام آن، در جامعه اسلامی ایران دوباره قوت گرفت. جلسات تفسیری سوره ممتحنه که در این کتاب جمع‌آوری شده ‌است، مربوط به دوران ریاست جمهوری آیت‌الله خامنه‌ای (حفظه‌الله) است. سوره ممتحنه یک سوره مدنی است که به موضوعات کلیدی مرتبط با تشکیل حکومت اسلامی، می‌پردازد .

گفتار اول (آیات ۱ تا ۳): این گفتار، به تبیین موضوع محوری سوره، یعنی ولایت و برائت و دوستی با دشمنان و اظهار دشمنی با آنان می‌پردازد. این بخش، هشدار می‌دهد که مؤمنان نباید با کسانی که دشمن خدا و رسول او هستند، رابطه دوستانه برقرار کنند. همچنین بر لزوم حفظ مرزبندی آشکار و پنهان با دشمنان تأکید شده است و این مسئله را به شرایط مبارزات طولانی انقلاب اسلامی گره می‌زند. این آیات همچنین بیان می‌کنند که معیار دشمنی صرفاً اختلاف عقیده نیست، بلکه دشمنی‌ای است که با حکومت اسلامی در حال جنگ و مبارزه است و به حقوق و حریم مسلمانان تعرض می‌کند.

گفتار دوم (آیات ۴ تا ۶): این گفتار، حضرت ابراهیم(ع) را به‌عنوان الگویی نیکو برای مؤمنان در مقابله با کافران و مشرکان معرفی می‌کند. داستان حضرت ابراهیم(ع)، که از قوم خود برائت جست و از بت‌پرستی و شرک تبری کرد، به‌عنوان یک نمونه عملی و تاریخی برای قطع ارتباط با دشمنان خدا در تمام اعصار در نظر گرفته می‌شود. تأکید اصلی این گفتار بر این است که رابطه مؤمن با دیگران باید بر اساس مبانی فکری و اعتقادی باشد، نه صرفاً عواطف و احساسات شخصی. همچنین بر توکل به خداوند در این مسیر و اجتناب از تولی به مخالفین تأکید شده است.

گفتار سوم (آیات ۷ تا ۱۰): این گفتار، به مرزبندی بین خوبان و بدان در جامعه اسلامی می‌پردازد. در این بخش، اصل اساسیِ حسن سلوک و عدالت با کسانی که با مسلمانان وارد جنگ نشده‌اند و آن‌ها را از سرزمین‌هایشان بیرون نکرده‌اند، مطرح می‌شود. هدف این آیات، تفکیک بین کافران معاند و کافران غیر معاند است. همچنین اشاره شده که ممکن است خداوند میان مؤمنان و دشمنانشان دوستی و مهربانی ایجاد کند؛ درصورتی‌که دشمنان توبه کرده و ایمان بیاورند. این گفتار بر لزوم رعایت عدل و احسان در جامعه حتی نسبت به غیر مسلمانانی که خصومتی ندارند، تأکید می‌کند.

گفتار چهارم (آیات ۱۱ تا ۱۳): بخش پایانی تفسیر به موضوع هجرت زنان مؤمن و شرایط پذیرش بیعت زنان با پیامبر اکرم(ص) اختصاص دارد. شرایط بیعت شامل عدم شرک ورزیدن به خدا، دزدی، زنا، کشتن فرزندان و عدم معصیت پیامبر(ص) در کارهای خوب است. این شرایط نه‌تنها برای زنان، بلکه به‌صورت کلی برای تمام مؤمنان، پایه‌های اصلی یک جامعه توحیدی و ایمانی را تشکیل می‌دهد .

منابع مقاله

مقدمه و متن کتاب.