آثار ايران
آثار ایران کاری است از آندره گدار (به فرانسوی: André Godard) (زادهٔ ۲۱ ژانویه ۱۸۸۱ شومون فرانسه– درگذشتهٔ ۳۱ ژوئیه ۱۹۶۵ در آرامگاه مسیحیان تهران) معمار، باستانشناس فرانسوی و رئیس پردیس هنرهای زیبای دانشگاه تهران و همسرش یدا گدار و ماکسیم سیرو (۲۵ اکتبر ۱۹۰۷- ۲۶ ژانویهٔ ۱۹۷۵) کارشناس معماری از فرانسه و از اولین استادان دانشکده هنرهای زیبا در دانشگاه تهران. این کتاب به بررسی عمیق تاریخی، باستانشناسی، و معماری بناهای کهن ایران از دوران پیش از اسلام (مانند آتشکدهها و چهارطاقیها) تا دوره اسلامی (مانند مساجد و آثار سرامیکی) میپردازد و در جهت حفظ و معرفی این میراثفرهنگی نوشته شده است.
| آثار ايران | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | گودار، آندره (نويسنده)
سروقد مقدم، ابوالحسن (مترجم) گودار، یدا (نویسنده) سیرو، ماکسیم (نویسنده) |
| ناشر | آستان قدس رضوی. بنياد پژوهشهای اسلامى |
| مکان نشر | ایران - مشهد مقدس |
| سال نشر | 1375ش |
| چاپ | 3 |
| شابک | - |
| موضوع | ایران - آثار تاریخی - هنر ایرانی - تاریخ |
| زبان | فارسی |
| تعداد جلد | 4 |
| کد کنگره | /آ2 7280 N |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
ساختار
این اثر در اصل شامل هشت جزوه (چهار مجلد) بوده است که سه جزوه از هشت جزوه آن، توسط رشید یاسمی (جزوه اول) و محمدتقی مصطفوی (جزوه دوم و سوم، با ویراستاری علی پاشا صالح) و ابوالحسن سروقد مقدم (جزوه چهارم تا هشتم) ترجمه و در قالب پنج جلد، در مجموعه حاضر به چاپ رسیده است[۱].
سبک نگارش
ویژگیهای اصلی شیوه نگارش این کتاب عبارتاند از:
- توصیف دقیق معماری و ابعاد بناها با جزئیات فنی[۲]؛
- استفاده گسترده از طرحها، نقشهها و عکسها برای مستندسازی آثار مورد بحث[۳]؛
- تحلیل تطبیقی و تاریخی بناها با ارجاع به دورههای تاریخی (مانند ساسانی) و نقلقول از منابع باستانی و محققین دیگر[۴].
گزارش محتوا
بخش ۱: معماری پیش از اسلام و بقایای آتشکدهها: این بخش عمدتاً به بررسی بناهای مهم دوران ساسانی و اشکانی میپردازد، بهخصوص آتشکدهها و چهارطاقیهایی که بهعنوان مکانهای مذهبی یا سازههایی برای انجام مراسم قربانی و نگهداری آتش در نظر گرفته میشدند. در این قسمت به تفکیک آتشکدههایی مانند آتشکده زرتشتی شریفآباد، بناهای تخت رستم و تخت کیکاووس (که شباهت زیادی به یکدیگر دارند و احتمالاٌ مکانی برای مراسم مذهبی بودهاند)، و همچنین قلعههای تاریخی مانند قلعه دختر قم و قلعه دختر شهرستانک اشاره شده است. در تحلیل معماری، این بناها نمونهای از معماری کامل ساسانی معرفی شدهاند که بر تناسبات موزون و هماهنگی استوار است. همچنین، به بررسی بناهای کوچک ساسانی در نزدیکی کازرون که دارای نقوش برجسته و ظرافت هنری بودهاند نیز پرداخته شده است. مسجدسلیمان نیز موردمطالعه قرار گرفته است که احتمالاً در ابتدا یک آتشکده اشکانی بوده و در دوره ساسانی توسعهیافته و سپس به مسجد تبدیل شده است. در نهایت، در این بخش دستهبندی کاملی از بناها بر اساس دوران ساخت ارائه شده است، شامل چهارطاقیهای ساسانی و آتشکدههای اشکانی[۵].
بخش ۲: معماری و هنر اسلامی این بخش به آثار اسلامی مهم ایران میپردازد. مسجد مولانای تایباد که یکی از بزرگترین و باشکوهترین بناهای تاریخی ایران در دوره تیموری (قرن هشتم و نهم هجری) است، توصیف شده است. در این مسجد، کتیبههایی با خط ثلث و همچنین تزیینات آجرکاری و کاشیکاریهای معرّق مشاهده میشود که جزئیات آن شرح داده شده است. در ادامه، فرمانی از ابونصر حسن بهادر (صادر شده در سال ۸۷۵ق) که اهمیت تاریخی و خوشنویسی دارد، معرفی و تحلیل شده است. بخش دیگری به مطالعه سرامیک ایران در دوره اسلامی اختصاصیافته است، شامل سرامیکهای بدون لعاب و لعابدار از مناطق مختلف مانند ری، کاشان و ساوه. در این بررسیها، به شکل کورههای سفالپزی در قرون هفتم تا سیزدهم میلادی نیز اشاره شده و ظرافت نقوش و تزیینات گلوگیاه و حیوانی در این سرامیکها موردتأکید قرار گرفته است[۶].
جلد دوم نیز دارای دو بخش بوده که در بخش اول آن، در کنار ارائه جنگی از تصاویر امرای تیموری هند، شرحی در باب صفات خوشنویسی، تندیسهای پارسی شمی، سرامیک لعابدار دارای تاریخ کاشان و بنای علی بن جعفر قم و امامزاده زید اصفهان ارائه گردیده[۷]. در بخش دوم آن، اطلاعاتی پیرامون بناهای خراسان، رباط شرف مدرسه نظامیه خرگرد، مساجد فرومد و زوزن، مصلای طرق و مشهد و... آمده است[۸]. در پایان این بخش دوباره از دو بنای بسیار جالب اصفهان یعنی مقبره بابا قاسم و مدرسه امامی سخن به میان میآید[۹].
در جلد سوم نیز در دو بخش، ابتدا اطلاعاتی پیرامون طاقهای ایرانی، گنبدها، مقرنسها و انواع طاقها و گنبدها ارائه شده[۱۰] و سپس، به معرفی حاشیههای مرقع گلشن، آقا رضا، دولت، اسناد مغولی موزه تهران و... پرداخته شده است[۱۱]
در آخرین جلد، ابتدا مساجد قدیمی ایران، از جمله مسجد متعلق به عهد عباسیان و سلجوقیان معرفی شده و تاریخچه آنان در اختیار خواننده قرار گرفته[۱۲] و سپس به معرفی مکانهای مهم و معروف اصفهان، از جمله مسجد جمعه، منار چهلدختران، امامزاده کرار، احمد و جعفر، مدرسه امامی، مقبره بابا قاسم، منارههای دردشت، پل خواجو و...پرداخته شده است[۱۳].
پانویس
منابع مقاله
مقدمه و متن کتاب.