آخوندزاده و تغییر خط
| آخوندزاده و تغییر خط | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | استادی، کاظم (نویسنده) |
| ناشر | علم |
| مکان نشر | تهران |
| سال نشر | 1392 |
| چاپ | اول |
| شابک | 978-964-224-437-9 |
| موضوع | آخوندزاده، فتحعلی - خط فارسی - تغییر خط - تاریخ خط - ایران |
| زبان | فارسی |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
آخوندزاده و تغییر خط، تألیف کاظم استادی؛ پژوهشگر و محقق؛ این کتاب به بررسی نقش و تأثیر میرزا فتحعلی آخوندزاده در جنبش تغییر خط فارسی-عربی میپردازد و با تحلیل زندگی، نامهها و رسالات او، تصویر جامعی از نخستین تلاشهای نظاممند برای اصلاح خط در جهان اسلام ارائه میدهد.
ساختار
این کتاب شامل بخشهای متعددی از جمله بیوگرافی، گاهشمار، معرفی آثار و تحلیل نامهها و رسالات آخوندزاده است.
گزارش کتاب
کتاب «آخوندزاده و تغییر خط» اثر کاظم استادی، پژوهشی تخصصی در مورد نقش محوری میرزا فتحعلی آخوندزاده در جنبش تغییر خط فارسی-عربی است. نویسنده در این اثر به بررسی دقیق زندگی، افکار و فعالیتهای آخوندزاده به عنوان نخستین کسی میپردازد که معایب الفبای ملل شرقی را به طور سیستماتیک مورد بررسی قرار داد و نمونههایی از خط جدید را ارائه داد.
نویسنده در مقدمه کتاب تأکید میکند که آخوندزاده را میتوان نخستین کسی دانست که معایب الفبای ملل شرقی را دریافته و رسالاتی در این باب نوشته و نمونههایی از خط جدید را ارائه داده و در پیشرفت آن کوششهای بسیاری کرده است. آخوندزاده که نویسندهای شهیر از آذربایجان بود، دارای چندین اختراع و نوآوری مهم است. او نخستین ایرانی بود که در سال 1266 قمری، یعنی چند سال پس از نخستین نمایشنامهنویس عثمانی ابراهیم شناس، نمایشنامه به زبان ترکی نوشت. کوشش دیرپا و سرسخت او در تغییر الفبای عربی نیز نوآوری دیگری است که امتیازش به او داده شده است.
آخوندزاده که یک سکولاریست تمامعیار و هواخواه جدی تمدن باخترزمین بود، همچنین از تشکیل فراماسونری در ایران حمایت میکرد و این کار را از لوازم آزادی و آزادیخواهی میدانست. نوشتههای وی معمولاً دربردارندۀ طنزی گزنده است و اعتقاد راسخ او این بود که موعظه و اندرز نتیجه ندارد و انتقاد و استهزا کارسازتر است.
یکی از محورهای اصلی کتاب، بررسی دیدگاههای آخوندزاده دربارۀ خط فارسی-عربی است. وی که به زبانهای شرقی آشنا و با فرهنگ جهان نیز نسبتاً آشنا بود، معتقد بود الفبای مرسوم و متداول فارسی-عربی نقایص و معایبی دارد و در صدد برآمد این الفبا را اصلاح و آن را برای احتیاجات مردم و آموزش سریعتر مناسب سازد. آخوندزاده در سال 1857 میلادی رسالۀ خود را زیر عنوان «الفبای جدید برای تحریرات السنة الاسلامیه» منتشر کرد. در الفبای جدید وی نقطههای حروف حذف شده و حرکات سهگانه داخل حروف شده بود و حروف متصل به یکدیگر نوشته میشد.
کتاب به بررسی دقیق سفر آخوندزاده به استانبول و تلاشهای او برای معرفی طرحش به دولت عثمانی میپردازد. با وساطت میرزا حسین خان مشیرالدوله، وزیرمختار ایران در استانبول، آخوندزاده توانست رسالۀ الفبای جدید را به فؤاد پاشا صدراعظم عثمانی نشان دهد. اگرچه این طرح مورد تحسین قرار گرفت، اما در نهایت عملی نشد و دولت عثمانی تنها با اعطای نشان «مجیدیه» از کوششهای او تقدیر کرد.
نویسنده به تحولات فکری آخوندزاده در زمینۀ تغییر خط نیز میپردازد. پس از شکست طرح اولیه، آخوندزاده تحت تأثیر ملکم خان، طرح تازهای با حروف مقطع تهیه کرد، اما این طرح نیز در ایران توجه زیادی را برنیانگیخت. سرانجام آخوندزاده از اندیشۀ اصلاح خط عربی منصرف شد و خط جدیدی برای ملل اسلامی بر اساس الفبای روسی تنظیم کرد که شامل 24 حرف بیصدا و 10 حرف صدادار و 8 حرف برای ادای آواهای ویژه عربی بود.
کتاب شامل بخشهای ارزشمندی همچون بیوگرافی دقیق میرزا فتحعلی آخوندزاده، گاهشمار شمسی فعالیتهای زندگی او پیرامون خط، معرفی آثار آخوندزاده، نسخههای خطی آخوندزاده پیرامون خط در ایران، و نامهها و رسالههای او به ترتیب تاریخی است. این اثر منبعی ارزشمند برای پژوهشگران تاریخ خط، زبانشناسی و تاریخ روشنفکری در ایران و جهان اسلام محسوب میشود.[۱]
پانويس
منابع مقاله
پایگاه کتابخانه تخصصی ادبیات