روانشناسی شناختی

روان‌شناسی شناختی، نوشته رابرت جی. استرنبرگ (زادهٔ ۸ دسامبر ۱۹۴۹م) دانشمندی در زمینه روان‌شناسی شناختی اهل ایالات متحده آمریکا است. این کتاب به مطالعه روان‌شناسی شناختی می‌پردازد و هدف آن ارائه یک درک جامع از فرایندها و ساختارهای ذهنی انسان است از جمله توجه، ادراک، حافظه و بازنمایی دانش.

روانشناسی شناختی
پدیدآوران	استرنبرگ، رابرت (نويسنده) وفایی، مریم (مترجم)
ناشر	دانشگاه تربیت مدرس
مکان نشر	ایران - تهران
سال نشر	1385ش - 1386ش
چاپ	1
شابک	‎964-6213-82-0
موضوع	روان‌شناسی شناختی - کتابهای درسی
زبان	فارسی
تعداد جلد	2
کد کنگره	9ر 5الف 201 BF
نورلایب	مطالعه و دانلود pdf

اهمیت کتاب

1. پوشش جامع و یکپارچه: این اثر به دنبال ارائه یک نمای کلی جامع و یکپارچه از روان‌شناسی شناختی است که هم مفاهیم بنیادی و هم کاربردهای آن را پوشش می‌دهد و به یکپارچگی سیستم شناختی انسان به‌عنوان یک کل واحد تأکید می‌کند.
2. به‌روزرسانی و ترکیب دیدگاه‌های نوین: نویسنده با هدف پر کردن خلأ موجود در کتب درسی پیشین، دیدگاه‌ها و یافته‌های جدید و مدرن را در حوزه روان‌شناسیی شناختی ادغام کرده است تا کتابی جامع و مطابق با پیشرفت‌های روز باشد.

ساختار

این کتاب در مجموع شامل ۱۴ فصل است که جلد اول آن فصل‌های ۱ تا ۷ را در بر می‌گیرد و جلد دوم 8 تا 14 را.

سبک نگارش

1. مسئله‌محور و کاوشگرانه: کتاب مفاهیم کلیدی را در قالب مسائل و چالش‌هایی مطرح می‌کند تا خواننده را به جستجو و تفکر تشویق کند.
2. جامع و توضیحی: مطالب به‌صورت جامع و با جزئیات کافی توضیح داده شده‌اند تا درک عمیقی از موضوعات فراهم آید.
3. یکپارچه‌ساز و بین‌رشته‌ای: رویکردهای مختلف نظری و روش‌های پژوهشی در روان‌شناسی شناختی را با هم ترکیب می‌کند و به ارتباط آن با سایر رشته‌ها اشاره دارد.
4. ساختاریافته برای یادگیری مؤثر: هر فصل دارای پیشگفتار، خلاصه، واژگان کلیدی و پیشنهادهایی برای مطالعه بیشتر است تا یادگیری را تسهیل کند.

گزارش محتوا

فصل اول: مقدمه‌ای بر روان‌شناسی شناختی؛ این فصل به معرفی روان‌شناسی شناختی به‌عنوان یک حوزه علمی می‌پردازد و چگونگی شکل‌گیری آن را از منظر تاریخی توضیح می‌دهد. پیشینه‌های فلسفی روان‌شناسی شناختی، مانند عقل‌گرایی و تجربه‌گرایی، و نیز رویکردهای اولیه روان‌شناسی مانند ساختارگرایی، کارکردگرایی، رفتارگرایی و روان‌شناسی گشتالت، موردبررسی قرار می‌گیرند. نقش فناوری و مهندسی شناختی نیز در این حوزه تبیین می‌شود. در ادامه، روش‌های پژوهش در روان‌شناسی شناختی شامل پژوهش‌های آزمایشی، روان‌شناسی زیستی، مطالعات موردی، مشاهدات طبیعی، شبیه‌سازی کامپیوتری و هوش مصنوعی شرح داده می‌شود. همچنین، موضوعات اصلی مطالعه روان‌شناسی شناختی و اهمیت آن در درک طبیعت انسان بررسی می‌گردد.

فصل دوم: علم عصب‌شناسی شناختی؛ این فصل به بررسی ساختارها و کارکردهای مغز و سیستم عصبی می‌پردازد و ارتباط آن‌ها را با فرایندهای شناختی تحلیل می‌کند. مباحثی چون ساختار و کارکرد نورون‌ها، سطوح سازماندهی در سیستم عصبی (مرکزی و محیطی) و ساختارهای اصلی مغز مانند ساقه مغز، تالاموس، هیپوتالاموس، دستگاه لیمبیک و قشر مغز تشریح می‌شوند. روش‌های مطالعه کارکردهای مغز، از جمله مطالعات پس از مرگ، مطالعات حیوانی، ثبت سیگنال‌های الکتریکی مغز (EEG) و تصویربرداری ثابت و سازه‌ای (مانند PET و MRI)، به‌تفصیل موردبحث قرار می‌گیرند. همچنین، نیمکره‌های مغز و تخصیص‌یافتگی‌های قشری و ارتباط بین مناطق مختلف مغزی (مانند لب‌های فرونتال، آهیانه‌ای، گیجگاهی و پس‌سری) بررسی می‌شوند.

فصل سوم: توجه و هشیاری؛ این فصل به ماهیت توجه و هشیاری، به‌عنوان دو فرایند بنیادی شناختی، می‌پردازد. مباحثی مانند پردازش نیمه‌هشیار اطلاعات، فرایندهای کنترل‌شده در مقابل فرایندهای خودکار و مفهوم گوش‌به‌زنگی موردبررسی قرار می‌گیرد. عادت زدگی و خوگیری نیز به‌عنوان سازوکارهایی برای تنظیم توجه مطرح می‌شوند. انواع توجه (انتخابی و پراکنده) و مدل‌های نظری آن، مانند مدل فیلتر برادبنت و مدل تعدیل تریسمن، با جزئیات شرح داده می‌شوند. در نهایت، رویکردهای علم عصب‌شناسی شناختی به توجه و هشیاری و روابط متقابل ادراک، توجه و هشیاری نیز موردبحث قرار می‌گیرند.

فصل چهارم: ادراک؛ این فصل به ماهیت ادراک می‌پردازد و بررسی می‌کند که چگونه از احساسات تا بازنمایی و تفسیر اطلاعات پیش می‌رود. مفاهیم بنیادی ادراک، از جمله ادراک عمق و ادراک شکل، موردبررسی قرار می‌گیرد. رویکردهای نظری ادراک، شامل رویکردهای صعودی و نزولی، و همچنین تئوری محاسبه ادراکی، توضیح داده می‌شوند. علاوه بر این، اشتباهات و خطاهای ادراکی نیز تحلیل می‌شوند که به درک پیچیدگی‌های فرایندهای ادراکی کمک می‌کند.

فصل پنجم: حافظه؛ مدل‌ها و روش‌های پژوهش؛ این فصل به بررسی روان‌شناسی حافظه، مدل‌ها و روش‌های پژوهش در این حوزه اختصاص دارد. مدل‌های مختلف حافظه، از جمله حافظه حسی، حافظه کوتاه‌مدت و حافظه بلندمدت، معرفی می‌شوند و ویژگی‌های هر یک توضیح داده می‌شود. همچنین، روش‌های تجربی و آزمایشی که برای مطالعه حافظه به کار می‌روند، مانند تکالیف یادآوری و بازشناسی، شرح داده می‌شوند.

فصل ششم: فرایندهای حافظه؛ این فصل به‌تفصیل فرایندهای سه‌گانه اصلی حافظه می‌پردازد: رمزگذاری (چگونگی تبدیل اطلاعات به فرم قابل‌ذخیره)، ذخیره‌سازی (نحوه نگهداری اطلاعات در طول زمان)، و بازیابی (استخراج اطلاعات از حافظه). همچنین، پدیده‌های مرتبط با فراموشی، مانند زوال، تداخل، و بازداری، و نیز نقش ساختارهای مغزی در فرایندهای حافظه موردبحث قرار می‌گیرد.

فصل هفتم: بازنمایی دانش، تصاویر ذهنی و گزاره‌ها؛ این فصل به چگونگی بازنمایی دانش در ذهن می‌پردازد. مفاهیم تصاویر ذهنی و گزاره‌ها به‌عنوان دو رویکرد اصلی برای درک نحوه سازماندهی اطلاعات در حافظه معرفی می‌شوند. نظریه‌های مربوط به تصاویر ذهنی و چگونگی تشکیل و دست‌کاری آن‌ها، و همچنین تفاوت‌ها و شباهت‌های بین تصاویر ذهنی و گزاره‌ها، بررسی می‌گردد. این فصل به کاوش در مکانیسم‌های ذهنی که افراد از طریق آن‌ها دانش را درک، ذخیره و بازیابی می‌کنند، می‌پردازد.

فصل ۸: بازنمایی و سازماندهی دانش؛ این فصل به بررسی نحوه بازنمایی و سازماندهی دانش در ذهن انسان می‌پردازد. در این راستا، مباحث مربوط به دانش اخباری شامل مفاهیم و مقوله‌ها و همچنین مدل‌های شبکه معنایی موردبررسی قرار می‌گیرد. سپس، به بازنمایی‌های فرایندی از جمله مدل‌های تطبیقی دانش اخباری و غیر اخباری، ترکیب بازنمایی‌ها از طریق نظریه ادغام دانش فکر-منطقی، و مدل‌های مبتنی بر انسان و نورون می‌پردازد که هر یک روش‌های متفاوتی برای نمایش دانش و پردازش آن ارائه می‌دهند.

فصل ۹: زبان، ماهیت و اکتساب؛ فصل نهم به ماهیت و فرایند اکتساب زبان اختصاص دارد. ابتدا با بررسی دیدگاه روان‌شناسی شناختی آغاز می‌شود و سپس ویژگی‌های کلی زبان، از جمله توصیف و جنبه‌های بنیادی زبان را بیان می‌کند و دیدگاه‌های روان‌شناسی شناختی، و جنبه‌های معنایی و نحوی آن را شرح می‌دهد. در ادامه، به فرایندهای فهم زبان، شامل ادراک گفتار و همچنین مباحث معناشناسی و نحو پرداخته و در نهایت اکتساب زبان و مراحل آن موردبحث قرار می‌گیرد.

فصل ۱۰: زبان در بافت؛ این فصل با تمرکز بر کاربرد زبان در بافت‌های مختلف، بینش‌هایی از روان‌شناسی شناختی ارائه می‌دهد. موضوعات اصلی شامل فرایندهای ادراکی، شناختی و روانی در زمینه زبان و فهم مسائل ادراکی در خواندن است. همچنین به ارتباط بین زبان و فکر، فرایندهای خلاق مرتبط با زبان، نقش زبان در زندگی روزمره و بررسی زبان استعاری می‌پردازد.

فصل ۱۱: حل مساله و خلاقیت؛ فصل یازدهم به حل مساله و خلاقیت اختصاص دارد. در ابتدا، با یک بررسی روان‌شناسی شناختی از این حوزه آغاز شده و سپس مراحل مختلف حل مساله را تشریح می‌کند. این بخش همچنین به بررسی استراتژی‌های حل مساله و عواملی که می‌توانند مانع این فرایند شوند می‌پردازد. بخش مهم دیگری از این فصل به خلاقیت، تعاریف آن و نقش آن در حل مسائل و تفکر انسان می‌پردازد.

فصل ۱۲: تصمیم‌گیری و استدلال، این فصل به مباحث تصمیم‌گیری و استدلال از دیدگاه روان‌شناسی شناختی می‌پردازد. ابتدا با بررسی کلی روان‌شناسی شناختی در این حوزه آغاز می‌شود و سپس به قضاوت و تصمیم‌گیری پرداخته و خطاهای رایج در این فرایندها را بررسی می‌کند. بخش‌های بعدی به استدلال قیاسی که شامل استنتاج از مقدمات به نتیجه‌گیری‌های معتبر است و استدلال استقرایی که به تعمیم از مشاهدات خاص به قواعد کلی‌تر مربوط می‌شود می‌پردازد.

فصل ۱۳: تحول شناختی؛ فصل سیزدهم به تحول شناختی و تغییرات فکری در طول عمر می‌پردازد. این فصل با بررسی کلی از این حوزه در روان‌شناسی شناختی آغاز شده و سپس به رویکردهای مختلف در زمینه تحول شناختی و اصول عمومی تحول شناختی می‌پردازد. همچنین به تغییرات شناختی در افراد، نقش مهارت‌های پردازش اطلاعات و نظریه پیاژه در مورد تحول شناختی اشاره می‌کند. در نهایت، نقش فرایندهای اجتماعی و فرهنگی در تحول شناختی نیز موردبحث قرار می‌گیرد.

فصل ۱۴: هوش انسان و هوش مصنوعی؛ فصل چهاردهم به هوش انسان و هوش مصنوعی اختصاص دارد. این فصل با بررسی روان‌شناسی شناختی در مورد هوش آغاز شده و به معرفی نظریه‌های مختلف هوش می‌پردازد. همچنین موضوع یکپارچگی آمریکایی و نمره‌گذاری هوش و مدل‌های گوناگون هوش را بررسی می‌کند. نقش ‌پردازش اطلاعات در هوش، نظریه‌های هوش و هوش هیجانی از دیگر مباحث این فصل است. در نهایت، به پشتیبانی کامپیوتری از هوش و مباحث مرتبط با هوش مصنوعی پرداخته می‌شود.

منابع مقاله

مقدمه و متن کتاب.