قیام یحیی بن زید(ع) (98-125ق)
| نام کتاب | قیام یحیی بن زید (علیه السلام) (98-125 ه ق) |
|---|---|
| نام های دیگر کتاب | بررسی زندگانی و قیام یحیی بن زید شهید(ع) وبقاع منسوب به ... |
| پدیدآورندگان | فقیه محمدی جلالی، محمدمهدی (نويسنده) |
| زبان | فارسی |
| کد کنگره | BP 53/5 /ی3ف7 |
| موضوع | یحیی بن زید، 98؟ - 125ق. |
| ناشر | وثوق |
| مکان نشر | قم - ایران |
| سال نشر | 1385 هـ.ش |
| کد اتوماسیون | AUTOMATIONCODE12332AUTOMATIONCODE |
معرفى اجمالى:
قيام يحيى بن زيد(ع) (98-125ق) تأليف محمد مهدى فقيه بحرالعلوم از جمله آثار فارسى است كه به بررسى زندگانى و قيام يحيى بن زيد و بقاع منسوب به وى پرداخته است.
از آنجايى كه در ايران، بالغ بر 110 مزار به يحيى‌هايى غير از يحيى بن زيد منسوب شده و همگى به عنوان فرزندان امام موسى كاظم(ع) مشهورند، نويسنده در اين كتاب، ضمن معرفى يحيى بن زيد و قيام وى، جهت پيشگيرى از هرگونه تحريف احتمالى، به معرفى شخصيت‌هاى مدفون در آن اماكن پرداخته تا در آينده اين بقاع به فرزند زيد شهيد، منسوب نگردد [۱].
ساختار:
كتاب با مقدمه نويسنده آغاز شده است. سپس مباحث مقدماتى در هشت فصل و مباحث اصلى در دوازده بخش مطرح شده است.
اثر حاضر، از مجموعه كتب طرح تحقيقاتى «بررسى نهضت‌ها و دولت‌هاى علومى» است كه نخستين پژوهش مجزا درباره قيام سادات علوى (اعم از حسنى، حسينى و موسوى) و چند و چون تاريخى آن است كه با تكيه بر منابع و مآخذ اصلى و فرعى تأليف يافته است نويسنده در تحليل اين قيام، سعى نموده با توجه به مسايل سياسى، نظامى و فكرى، سرزمين‌هاى پيرامون قيام‌ها و تمام ابعاد آن را مورد بحث و بررسى دقيق قرار دهد تا باعث جلوگيرى از انتقادهاى افراد ناآگاه و اظهار نظرهاى متضاد و متغاير، پيرامون ماهيت اين قيام‌ها و رهبران آنان شود [۲].
گزارش محتوا:
در همه آثارى كه پيرامون حضرت يحيى بن زيد نوشته شده، مزاراتى كه به ايشان در سرپل افغانستان، ميامى مشهد، گنبد كاووس، كليدر نيشابور، سبزوار و شهر رى منسوب است، هيچ توجه و بررسى نشده و حتى برخى از مؤلفان با اعتقاد كامل وى را در جرجان / گرگان، گنبد فعلى، مدفون دانسته‌اند. از همه مهم‌تر، تاكنون شبهاتى كه در سن، تاريخ شهادت، تعداد ياران و بالاخره تعداد فرزندان ايشان ايجاد شده را پاسخ‌گو نبوده و هم‌چنان اين خلأ مطرح بوده است. اثر حاضر، كه خميرمايه آن، از قريب چهارصد منبع معتبر جمع‌آورى و تحقيق شده، جواب به تمام شبهات ياد شده در خصوص يحيى بن زيد و قيام ايشان مى‌باشد [۳].
در فصول مقدماتى كتاب كتاب شرح زندگانى مادى و علمى يحيى بن زيد، اهداف قيام، مقدمات قيام، قيام و نحوه شهادت، اختلافات موجود پيرامون مدفن يحيى بن زيد و مباحثى از اين دست مورد مطالعه قرار گرفته است [۴].
بخش اول كتاب به بررسى آرامگاه يحيى بن زيد در ميامى مشهد اختصاص يافته است و نويسنده پس از بررسى موقعيت اين آرامگاه، چنين نتيجه گرفته است كه يحيى مدفون در اين بقعه، پسر برادر يحيى بن زيد مورد نظر است [۵].
در بخش دوم، آرامگاه يحيى بن زيد در كليدر نيشابور مورد مطالعه قرار گرفته و نويسنده پس از بررسى دلايل مدفون بودن يحيى بن زيد در كليدر، چنين اظهار نظر مى‌كند كه مسلم است در كليدر نيشابور نيز بقعه‌اى به نام امامزاده يحيى وجود دارد كه هم نام يحيى بوده، ولى چون مردم از نام و نسب شريف وى مطلع نبودند، بقعه مزبور را به پسر زيد شعيد انتساب دادند [۶].
آرامگاه يحيى بن زيد در سبزوار، در بخش سوم بررسى گرديده است. نويسنده پس از بررسى دلايل و نقل قول عبدالحميد مولوى، نظر وى را تأييد كرده و معتقد است كه شخصيت مدفون در بقعه سبزوار، سيد اجل عمادالدين يحيى است و براى تقويت اين قول، نظر علماى انساب را نيز ذكر كرده است [۷].
در بخش‌هاى ديگر، به ترتيب آرامگاه‌هاى موجود در گنبد، ورامين، سمنان، همدان، ساوه، تهران، محلات، هشتگرد و نقاط ديگر، مورد بحث و بررسى دقيق قرار گرفته است.
در اين كتاب سعى شده تا چهره كاملى از يحيى بن زيد ترسيم شود و همگام با آن، به بررسى زواياى مختلف نهضت پرشور او پرداخته شود. از اين‌رو در لابه‌لاى كتاب، با نوشته‌هاى سست و بى‌ارزش برخى از نويسندگان مغرض، سخت مقابله شده و تحقيقات وسيعى در معرفى خفتگان در مزارات منسوب به آن‌حضرت، مبذول شده است كه اين كتاب را نسبت به ديگر كتب مشابه، برجسته مى‌سازد [۸].
وضعيت كتاب:
فهرست مطالب در ابتدا و فهرست منابع مورد استفاده نويسنده، اعلام و امكنه مذكور در متن در انتهاى كتاب آمده است.
پاورقى‌ها بيشتر به ذكر منابع اختصاص يافته است.
پانويس
منابع مقاله:
مقدمه و متن كتاب
پیوندها
مطالعه کتاب قیام یحیی بن زید (علیه السلام) (98-125 ه ق) در پایگاه کتابخانه دیجیتال نور