زن در قرآن (طباطبایی)
زن در قرآن، اثر علامه سید محمدحسین طباطبایی (1281-1360ش)، معروف به علامه طباطبایی، فقیه، عارف، فیلسوف و مفسر بزرگ و مشهور دوران معاصر است. این کتاب، به بررسی جامع مسائل مربوط به «زن و خانواده» و تحلیل جایگاه و حقوق زن در قرآن و اسلام میپردازد و همچنین به وضعیت زن در جوامع پیش از اسلام اشاره دارد.
| زن در قرآن(طباطبایی، محمد حسین) | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | طباطبایی، سید محمدحسین (نويسنده)
مرادی، محمد (محقق) مرکز مدیریت حوزههای علمیه خواهران. معاونت آموزش ( سایر) |
| عنوانهای دیگر | المیزان فی تفسیر القرآن |
| ناشر | مرکز مديريت حوزههای علميه خواهران. مرکز نشر هاجر |
| مکان نشر | ایران - قم |
| سال نشر | 1396ش |
| چاپ | 2 |
| شابک | 978-600-378-046-0 |
| موضوع | زنان در قرآن - زنان در اسلام |
| زبان | فارسی |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | 2ط9ز 104 BP |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
انگیزه نگارش
ازآنجاکه این کتاب بر پایه مباحث مربوط به زن از تفسیر گرانقدر «الميزان» نوشته علامه سید محمدحسین طباطبایی بنا شده است، هدف آن فراهم آوردن یک مجموعه منسجم و مدون از نظریات ایشان درباره زن و جایگاه او در اسلام است؛ زیرا مطالب مربوط به این موضوع در تفسیر «الميزان» پراکنده بوده و برخی مباحث آن بهصورت مستقل منتشر نشده بودند [۱].
اهمیت کتاب
- جامعیت و اعتبار: این کتاب، دیدگاههای جامع و عمیق یکی از برجستهترین مفسران قرآن و فیلسوفان معاصر، علامه طباطبایی را در موضوع زن در قرآن ارائه میدهد.
- نظم و انسجام: محتوای پراکنده در تفسیر الميزان را بهصورت منظم و منسجم گردآوری و تدوین کرده است، که این امر دسترسی و درک این مباحث را برای پژوهشگران آسان میسازد.
- پاسخگویی به شبهات معاصر: این اثر با ارائه تحلیلی عمیق و منطقی از جایگاه زن در اسلام، به شبهات و پرسشهای مطرحشده در خصوص وضعیت زن در دوران جاهلیت، غرب و سایر تمدنها پاسخ میدهد.
ساختار
کتاب، شامل سیزده فصل اصلی است.
سبک نگارش
- تحلیلی و تفسیری: نویسنده بهجای خلاصهگویی صرف، به تحلیل و توضیح مفاهیم با جزئیات و بصیرت میپردازد.
- مستند و ارجاعدهی دقیق: تمامی مطالب با ذکر دقیق صفحات از منابع اصلی، بهویژه تفسیر الميزان، مستند شدهاند.
- منسجم و نظاممند: باوجود اینکه مطالب از مواضع مختلفی گردآوری شدهاند، ویراستاران تلاش کردهاند تا یکپارچگی و انسجام محتوایی حفظ شود و از تناقضات پرهیز گردد.
- فلسفی و استدلالی: کتاب علاوه بر جنبه تفسیری، دارای رویکردی فلسفی است که به تبیین حکمت احکام و مفاهیم میپردازد.
- مقایسهای: وضعیت زن در اسلام را با وضعیت او در جوامع و تمدنهای پیشین و غربی مقایسه میکند تا بر ویژگیهای منحصربهفرد دیدگاه اسلامی تأکید کند.
گزارش محتوا
فصل اول (زن): این فصل، به بررسی جایگاه زن در ادوار مختلف تاریخی و فرهنگی میپردازد. ابتدا وضعیت زن را در ملتهای عقبمانده، مانند آفریقا و استرالیا، شرح میدهد. سپس به وضعیت زن در ملتهای پیشرفته قبل از اسلام، از جمله کلدانیان، آشوریان، رومیان و یونانیان قدیم میپردازد و نشان میدهد که در این تمدنها نیز زن فاقد استقلال و برابری حقوقی با مردان بوده است. وضعیت زن در میان اعراب جاهلی و رواج پدیدههایی چون زنده به گور کردن دختران نیز مورد بررسی قرار میگیرد. در ادامه، فصل به تحولاتی میپردازد که اسلام در جایگاه زن ایجاد کرده است، با تأکید بر هویت انسانی زن و تساوی او با مرد در اصل خلقت و ارزشگذاری الهی. این بخش بر این نکته تأکید دارد که تفاوتهای میان زن و مرد از منظر اسلام، نه به معنای برتری یکی بر دیگری، بلکه به معنای نقشهای مکمّل و متفاوت در جامعه و خانواده است. همچنین به موضوعاتی چون موقعیت اجتماعی زن در اسلام، احکام مشترک و اختصاصی و آزادی زن در تمدن غرب نیز پرداخته شده است[۲].
فصل دوم (ازدواج): این فصل، به موضوع ازدواج، بهعنوان یکی از اهداف طبیعی و انسانی، میپردازد. بخشهای مختلف آن شامل بررسی حقوقی و اجتماعی ازدواج، اهمیت انتخاب همسر و احکام مربوط به ازدواج با اهل کتاب و غیر مسلمان است. هدف اصلی ازدواج، بقای نسل و تشکیل خانواده است و اسلام برای این منظور، آن را تشویق میکند. این فصل همچنین به حرمت ازدواج با مشرکان و بتپرستان اشاره میکند و آن را از دیدگاه قرآن و روایات تحلیل مینماید. علاوه بر این، مواردی که ازدواج در آنها ممنوع است، مانند ازدواج با محارم نسبی و سببی، نیز بهتفصیل توضیح داده شده است[۳].
فصل سوم (همسر): این فصل، بر حقوق و وظایف متقابل زن و شوهر در زندگی مشترک تمرکز دارد. مواردی چون حسن معاشرت، اهمیت پاکدامنی و مسائل مرتبط با اتهام زنای محصنه (نسبت دادن زنا به زن پاکدامن) مورد بررسی قرار میگیرد. این فصل همچنین به مباحثی مانند ایلا (سوگند به عدم آمیزش جنسی) و ظهار (تشبیه همسر به مادر) که از احکام خاص طلاق در اسلام هستند، میپردازد. تأکید بر لزوم رعایت حقوق و احترام متقابل میان زوجین، بهمنظور حفظ انسجام خانواده، از نکات کلیدی این فصل است[۴].
فصل چهارم (ازدواج موقت): این فصل، به بحث ازدواج موقت (مُتعه) اختصاص دارد. روایات مربوط به جواز و منع آن، اخبار دال بر نسخ حکم آن و جمعبندی روایات مختلف در این زمینه تحلیل میشود. هدف از این بخش، تبیین دیدگاه اسلام درباره این نوع ازدواج است[۵].
فصل پنجم (چندهمسری): این فصل، موضوع چندهمسری را بررسی میکند. ابتدا با اشاره به وضعیت آن در دوران جاهلیت عرب و سپس به جواز و شرایط آن در اسلام میپردازد . این بخش، به بررسی روایات مرتبط با چندهمسری و تحلیل ابعاد مختلف آن میپردازد[۶].
فصل ششم (مواردی از احکام زنان): این فصل، به احکام خاص زنان میپردازد؛ از جمله احکام مربوط به مهریه، حیض و آمیزش. جزئیات فقهی و روایی مربوط به هریک از این احکام، از جمله ممنوعیتهای خاص و پاکیزگی، در این بخش توضیح داده شده است[۷].
فصل هفتم (فرزندان): این فصل، به مسائل مرتبط با فرزندان میپردازد؛ از جمله نفقه (هزینه) فرزندان و احکام فرزندخواندگی . مباحث مربوط به شیر دادن کودک و مدت آن و نیز روایات مرتبط با آن، در این بخش مورد تحلیل قرار میگیرد[۸].
فصل هشتم (طلاق): این فصل، بهتفصیل احکام طلاق را شامل آداب طلاق، انواع طلاق مانند طلاق رجعی و حقوق زن مطلقه و بیوه، شرح میدهد. همچنین به موضوع عده (دوره انتظار) پس از طلاق یا فوت همسر، مدت آن و شرایط رجوع در ایام عده پرداخته است[۹].
فصل نهم (ارث): این فصل، به بررسی احکام ارث در اسلام، بهویژه سهم ارث زن و مرد و فلسفه آن میپردازد. همچنین تاریخچه ارث و تحولات تدریجی آن و مقایسه آن با ارث در ملتهای متمدن را مورد بحث قرار میدهد[۱۰].
فصل دهم (حفظ حریم محرم و نامحرم): این فصل، به اهمیت رعایت حریم و حدود میان محرم و نامحرم در اسلام میپردازد و مباحثی چون خودداری از چشمچرانی، پوشش و حجاب (میزان حجاب) و روایات مرتبط با پوشش صحیح را بررسی میکند[۱۱].
فصل یازدهم (فحشا): این فصل، به موضوع فحشا و احکام مرتبط با آن میپردازد و مباحثی چون پرهیز از فحشا، زنا و حرمت آن و روایات مرتبط با زنا را مطرح میکند[۱۲].
فصل دوازدهم (همسران پیامبر(ص)): این فصل، بهطور کامل به همسران پیامبر اسلام اختصاص دارد. مباحثی چون حرمت ازدواج با همسران پیامبر پس از ایشان، افشای راز همسران و شرایط برخورداری از پاداش برتر، در این بخش مورد بررسی قرار میگیرد. همچنین به مقام "امالمؤمنین"، وظایف و سبک زندگی همسران پیامبر، عصمت خاندان پیامبر و بحث اهلبیت اشاره شده است[۱۳].
فصل سیزدهم (زنان الگو): این فصل، به معرفی زنان نمونه در تاریخ اسلام، میپردازد. همچنین به بیعت زنان با پیامبر و روایات مربوط به آن اشاره دارد[۱۴].
پانویس
- ↑ ر.ک: پیشگفتار مصحح، ص19-21
- ↑ ر.ک: متن کتاب، ص23-89
- ↑ ر.ک: همان، ص95-159
- ↑ ر.ک: همان، ص165-191
- ↑ ر.ک: همان، ص195-246
- ↑ ر.ک: همان، ص259-269
- ↑ ر.ک: همان، ص291-319
- ↑ ر.ک: همان، ص321-335
- ↑ ر.ک: همان، ص339-379
- ↑ ر.ک: همان، ص383-424
- ↑ ر.ک: همان، ص427-437
- ↑ ر.ک: همان، ص439-461
- ↑ ر.ک: همان، ص463-512
- ↑ ر.ک: همان، ص519-541
منابع مقاله
پیشگفتار و متن کتاب.