دائرةالمعارف الحسینیة؛ الحسين و التشريع الإسلامي
دائرة المعارف الحسینیة؛ الحسين و التشريع الإسلامي، تألیف نویسنده معاصر محمدصادق محمد کرباسی (متولد 1366ق، در کربلا)، چهار جلد از معجم دائرةالمعارف الحسينية است که به بررسی جامع و مفصل نقش امام حسین(ع) در فقه و شریعت اسلامی میپردازد و بهطور کلی درباره تاریخ و سیر تکامل قوانین و نظامهای حقوقی در اسلام و دیگر ادیان سخن میگوید و سپس نظامهای حقوقی مختلف و منابع فقه اسلامی را بررسی میکند.
| دائرة المعارف الحسینیة | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | کرباسی، محمدصادق (نويسنده) |
| عنوانهای دیگر | الحسین و التشریع الاسلامی |
| ناشر | المرکز الحسيني للدراسات |
| مکان نشر | انگلیس - لندن |
| سال نشر | 1421ق - 1426ق - 1428ق - 1429ق |
| چاپ | 1 |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 4 |
| کد کنگره | ش.234 - 237 /ک4د2 41/75 BP |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
انگیزه نگارش
هدف از نگارش این اثر، بررسی جایگاه امام حسین(ع) در تشریع اسلامی و تحلیل مستند و مقایسهای جایگاه ایشان در فقه و شریعت است[۱].
ساختار
کتاب، مشتمل بر مقدمه ناشر، تقدمه، تمهید و مباحث اصلی است. در این مجموعه چهار جلدی، جلد اول و دوم، بهمنزله تمهید برای موضوع مورد بحث است که نویسنده در آن تمامی جوانب متعلق به تشریع اسلامی را مورد بحث قرار داده است. در اجزای دیگر نیز فقه استدلالی مستخرج از قول و فعل و تقریر امام حسین(ع) بهحسب ابواب فقهی مطرح شده است[۲].
مطالب بدون تبویب در قالب عناوین و زیرعنوانهای مشخص و منطقی دستهبندی شده است تا پیگیری مباحث آسان باشد.
سبک نگارش
- جامعیت در ارجاع: نویسنده بهصورت گسترده به منابع فقهی و روایی استناد مینماید و تلاش میکند تمام جوانب موضوع را با ذکر مستندات دقیق پوشش دهد[۳].
- تحلیل و مقایسه: در بخشهای مختلف، به مقایسه دیدگاهها و مکاتب فقهی و حقوقی گوناگون میپردازد[۴].
گزارش محتوا
نویسنده در جلد اول کتاب، برای تبیین حقیقت تشریع، به تعریف واژه «تشریع» در لغت و اصطلاح میپردازد؛ از نظر لغوی، به معانی متعدد آن اشاره میکند[۵].
از نظر اصطلاحی، تشریع، عبارت است از وضع سنتها و مناهج (احکام و قوانین الهی که خداوند برای هدایت انسان وضع کرده است)[۶].
آراء و نظريات في التشريع: این بخش، به بررسی دیدگاههای مختلف درباره تشریع میپردازد. از جمله آن نظریات این است: شریعت، احکامی است که خداوند آنها را برای بندگان خود جعل نموده تا باورمند و عامل به چیزی باشند که آنها را در دنیا و عقبا سعادتمند میسازد. این احکام، بر سه دستهاند: عقیدتی، اخلاقی و فقهی عملی. همچنین به تفاوت میان شریعت الهی و بشری و ارتباط آن با فقه و قانون اشاره میکند[۷].
هدف التشريع: هدف اصلی تشریع، رساندن انسان به سعادت است. این هدف نهتنها به فرد، بلکه به نظام جامعه نیز توجه دارد. شریعت با ایجاد تعادل بین جنبههای مادی و معنوی، فردی و اجتماعی، به دنبال تحقق این سعادت است[۸]. تاريخ التشريع: این قسمت، به تاریخچهی قانونگذاری از زمان حضرت آدم تا دوران پیامبر اکرم(ص) میپردازد. تاریخ تشریع به مراحل مختلفی تقسیم میشود، که شامل شرایع پیامبران اولوالعزم، مانند: آدم، نوح، ابراهیم، موسی، عیسی و در نهایت شریعت پیامبر اسلام(ص) است[۹]. شریعت اسلام بهعنوان جامعترین و کاملترین شریعت، بر پایه اخلاص و تسلیم در برابر خداوند بنا شده است[۱۰]. این شریعت، شامل مجموعهای از عقاید، عبادات و نظامهایی است که توسط پیامبر اکرم(ص) آورده شده است[۱۱]. اسلام به عدالت، مساوات و کرامت انسانی اهمیت ویژهای میدهد و روابط فردی و اجتماعی را بر اساس آن تنظیم میکند[۱۲].
شرائع أخری: این بخش، بهطور مختصر به برخی از نظامهای حقوقی و شرایع غیر الهی یا ماقبل اسلامی مانند زرتشتی، صابئه، بودایی و... میپردازد[۱۳].
الشريعة الإسلامية؛ تاريخها و تطورها: این بخش به سیر تاریخی و مراحل تکامل شریعت اسلامی میپردازد[۱۴]. این مراحل، شامل دوران وحی (قرآن و سنت) و سپس مراحل پس از وفات پیامبر(ص) است که شامل دوران خلفای راشدین، دوره تابعین و دوران ظهور مذاهب فقهی میشود[۱۵].
مصادر التشريع: این قسمت، به منابع استنباط احکام در شریعت اسلامی میپردازد. منابعی که دوتا از آنها (کتاب و سنت) مورد اتفاق نظر همه مسلمانان است و بقیه مورد اختلاف و گفتگو[۱۶].
در جلد دوم، مذاهب اسلامی چون اباضیه، امامیه، حنبلیه، حنفیه، زیدیه، شافعیه و مالکیه و مباحثی ازایندست مطرح شده است[۱۷].
در جلد سوم، تشریع اسلامی در مکه مکرمه، یمن و بحرین و پس از آن در بلاد شام و شمال آفریقا و اندلس و ایران با اشاره به اسامی فقهای این مناطق و مکاتب فقهی در عهد اموی و عباسی و دولت عثمانی مورد بحث قرار گرفته است[۱۸].
در جلد چهارم، شرح القاب و صفاتی که برای شخصیتهای اسلامی بهکار میرفته و مباحث فقهی در بلاد غرب، تصنیفات محدثان و تقسیم احکام به وجوب و استحباب و ... بررسی شده است[۱۹].
پانویس
- ↑ ر.ک: تقدمه، ج1، ص11
- ↑ ر.ک: مقدمه، ناشر، همان، ص7
- ↑ ر.ک: تقدمه، همان، ص11-12
- ↑ ر.ک: همان، ص12-15
- ↑ ر.ک: متن کتاب، همان، ص24-26
- ↑ ر.ک: همان، ص26-27
- ↑ ر.ک: همان، ص28
- ↑ ر.ک: همان، ص43-45
- ↑ ر.ک: همان، ص52-53
- ↑ ر.ک: همان، ص146
- ↑ ر.ک: همان، ص146
- ↑ ر.ک: همان، ص149-166
- ↑ ر.ک: همان، ص92-97
- ↑ ر.ک: همان، ص174
- ↑ ر.ک: همان، ص174-178
- ↑ ر.ک: همان، ص181
- ↑ ر.ک: همان، ج2، ص9
- ↑ ر.ک: همان، ج3، ص8
- ↑ ر.ک: مقدمه ناشر، ج4، ص8
منابع مقاله
مقدمه و متن کتاب.