الوحوش
الوحوش، تألیف ابوسعید عبدالملک بن قریب اصمعی (ح123-216ق)، ادیب، لغوی و نحوی، اثری ارزشمند در زمینه زبانشناسی و ادبیات عربی است که به بررسی و توصیف حیوانات وحشی و ویژگیهای آنها میپردازد. این کتاب به دلیل ساختار منظم و اطلاعات دقیق، بهعنوان منبعی معتبر برای پژوهشگران و علاقهمندان به زبان و فرهنگ عربی شناخته میشود.
| الوحوش | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | اصمعی، عبدالملک بن قریب (نويسنده) عطیه، جلیل (محقق) |
| عنوانهای دیگر | أسماء الوحوش و صفاتها |
| ناشر | عالم الکتب |
| مکان نشر | لبنان - بیروت |
| سال نشر | 1368ش - 1409ق - 1989م |
| چاپ | 1 |
| موضوع | حیوانها - متون قدیمی تا قرن 14 - حیوانها -- نامها - حیوانها در ادبیات عرب |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | 3و6الف 41 QL |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
جایگاه کتاب
در اهمیت این کتاب همین بس که تنها کتابی است که از دهها کتاب تألیفی از علمای قرن سوم هجری به دست ما رسیده است و یکی از نخستین آثار تخصصی در زبانشناسی توصیفی و طبقهبندی جانوران در ادبیات عرب است[۱].
این کتاب بهعنوان منبعی برای آثار بعدی مانند كتاب الحيوان جاحظ (۱۶۰-۲۵۵ق)، استفاده شده است[۲].
اصمعی برای گردآوری اطلاعات، به شیوه نظری نقل از علما و شیوخ پیشین اکتفا نکرده و به منابع شفاهی متکی بوده و از راویان قبایل بدوی عرب در صحرا و بیابان استفاده کرده و اسرار لغات و دقتهای آن را، از آنها دریافت نموده است[۳].
روش و محتوا
اصمعی این کتاب را برای پژوهندگان لغت به شکل مختصر نوشته است[۴].
روش او مبتنی بر تحقیق میدانی و تأیید واژگان از طریق مصادر موثق بوده تا از صحت لغات اطمینان یابد. او از شعرای جاهلی و راویانی، مانند: امروءالقیس، عجاج، مالک بن خالد هذلی، اعشی و ابوزید انصاری نقل قول میکند.
محتوای اصلی کتاب، شامل موارد زیر است:
- فهرست حیوانات: ذکر نامهای مختلف حیوانات وحشی (خر، آهو، قوچ، شترمرغ، گاو، شیر، کفتار، روباه، پلنگ، گرگ، خرگوش) بر اساس لهجههای عربی[۵].
- وصف ظاهری و رفتاری: شرح دقیق ویژگیهای فیزیکی (مانند رنگ، جثه، اندامها، صداها) و عادات حیوانات (شکار، زیستگاه و تولیدمثل)[۶].
- اشارات ادبی: استناد به اشعار جاهلی و ضربالمثلهای عربی که در آنها از حیوانات یاد شده است[۷].
- واژهشناسی: تحلیل ریشههای لغوی نام حیوانات و ارتباط آنها با صفات یا رفتارهای خاص (مثلاً ریشه کلمه «أسد» به معنای شیر و ارتباط آن با قدرت)[۸].
فعالیت محقق
- ارائه نسخه صحیح بهعنوان نسخه اصل؛
- ضبط کلمات؛
- آدرسدهی اشعار، لغات و نام حیوانات از منابع؛
- شرح حال برخی افراد؛
- شرح حال مصنف، جایگاه علمی و آثار وی؛
- معرفی کتاب و جایگاه علمی آن؛
- شرح و توضیح برخی موارد؛
- تدوین فهرست مصادر و مراجع، فهرست اشعار، اعلام، مکانها و رجزها.
پانویس
منابع مقاله
- مقدمه و متن کتاب.
- جاحظ، عمرو بن بحر، «الحيوان»، لبنان، بیروت، دار و مكتبة الهلال، 7 جلد در دو مجلد، جلد سوم تا ششم: چاپ یکم، جلد یکم تا دوم: چاپ سوم، 1997م.