مجموعه مقالات نخستین همایش ملی مطالعات نامشناسی
مجموعه مقالات نخستین همایش ملی مطالعات نامشناسی تألیف جمعی از نویسندگان به کوشش بهمن زندی، فاطمه عظیمیفرد، این کتاب دربردارندۀ مجموعه مقالات نخستین همایش ملی مطالعات نامشناسی است.
| مجموعه مقالات نخستین همایش ملی مطالعات نامشناسی | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | زندی، بهمن (به کوشش) عظیمیفرد، فاطمه (به کوشش) |
| ناشر | نویسه پارسی |
| مکان نشر | تهران |
| سال نشر | 1397 |
| شابک | 5ـ87ـ7030ـ600ـ978 |
| کد کنگره | |
گزارش کتاب
زبانشناسی اجتماعی به کنکاش دربارۀ کلیۀ کاربردها و کارکردهای زبان بهعنوان یک ابزار ارتباطی در جامعه میپردازد؛ یکی از ابتداییترین و ناگزیرترین موضوعاتی که بدون استثناء برای تمامی موجودیتها صادق ست و بدون آن برقراری ارتباط و شناساندن و شناختن موجودیتها به معنای واقعی کلمه غیرممکن میشود، «نام» است. نامشناسی دانش مطالعۀ اسامی خاص است که ریشه آن از واژه یونانی «onoma» به معنای نام میآید. هر نامواژهای چنان غنی است که میتوان ساعتها درباره پیشینه تاریخی، فرهنگی، اجتماعی و سیاسی آن به بحث پرداخت. از آنرو که نام نقش مهمی در مراودات اجتماعی دارد، صاحبنظران زبانشناسی اجتماعی نیز به آن علاقهمند شدند و دانشی به نام «نامشناسی اجتماعی» پا گرفت.
نامشناسی در آغاز بهعنوان یک دانش در زمانی، به ریشهشناسی نامها میپرداخت، ولی زبانشناسی اجتماعی با اتخاذ دیدگاه همزمانی، نامشناسی را از یک دانش کهنگرا به دانشی برای مطالعۀ اجتماع معاصر تبدیل کرد. از سوی دیگر البته نمیتوان نقش نامها را در شکلدهی به ساخت شناختی افراد در جوامع مختلف نادیده گرفت، به همین دلیل زبانشناسان شناختی نیز به این موضوع علاقه نشان میدهند. چراکه نام یک عنصر زبانی چندبعدی است.
زمانی که نامی را برای فرد یا مکانی انتخاب میکنیم، در حقیقت به آن موجودیت میبخشیم و هویت میدهیم. به جرئت میتوان گفت که در دنیای انسانها، نامگذاری چیزی به معنای آفرینش آن است. آنچه نامی ندارد، توجهی جلب نمیکند و آنچه توجهی به آن نشود، در نظام شناختی و ارتباطی نیز وارد نمیشود.
نامشناسی شاخههای گوناگونی دارد که یکی از مورد توجهترین آنها نامشناسی اشخاص است. نامگذاری اشخاص که متأثر از علایق، باورها، مقاصد اجتماعی و هویت والدین است میتواند افکار مسلط در دورههای زمانی گوناگون را آشکار سازد. اسامی منبعث از هویت مذهبی، ملی، قومی و فراملی در دورههای تاریخی مختلف بهنحو متفاوتی مورد توجه قرار میگیرند. اسامی برگرفته از طبیعت مناطق مختلف نیز در نامگذاری فرزندان نقش مهمی دارند.
نامشناسی مکانها دومین شاخه اصلی مورد توجه دانش نامشناسی است. نام یک مکان خاص همانگونه که موقعیت آن را در نقشههای جغرافیایی جهانی، یک کشور یا شهر مشخص میکند، جهتگیری جامعه مربوط را در فضای فرهنگی، سیاسی و اجتماعی نیز به تصویر میکشد.
علاوه بر زبانشناسی اجتماعی بهعنوان یکی از شاخههای میانرشتهای زبانشناسی کلان، متخصصان زبانشناسی خرد هم به مطالعه نامهای خاص از دیدگاه ساخت درونی زبان توجه نشان دادهاند. کریستال نامشناسی را شاخهای از معناشناسی میداند که موضوع اصلی آن ریشهشناسی نامهای خاص مانند نامهای اشخاص یا مکانها است. اما به جز معناشناسی متخصصان آواشناسی و واجشناسی نیز به مطالعه ساخت آوایی نامهای خاص علاقمند هستند. همچنین محققان ساختواژه به لحاظ بررسیهای صرفی نامها را مورد توجه قرار میدهند.
این کتاب دربردارندۀ مجموعه مقالات نخستین همایش ملی مطالعات نامشناسی است.
در چکیدۀ مقالۀ «بررسی وجوه تسمیه و الگوهای زبانشناختی نامگذاری خیابانهای اصلی تهران در دورههای پیشین و پس از انقلاب اسلامی» چنین آمده است: «ریزجاینامشناسی دانشی است که به بررسی زبانشناختی فرایند ساخت نامهای خاص برای اماکن خرد، از قبیل واحدهای صنفی و خدماتی شهری، و کلاً جاینامهایی است که معمولاً به دلیل کوچک بودن، در چارچوب جاینامشناسی سنتی قرار نمیگرفتند. از آنجا که ریزجاینامها، نسبت به جاینامهایی مانند نام شهرها و رودخانهها و کوهها، بیشتر تحتتأثیر عوامل سیاسی و اجتماعی قرار دارند، اغلب در حوزۀ این دانشها بررسی میشوند. در حالی که مطالعۀ آنها از دیدگاه زبانشناختی نیز میتواند منجر به نتایج جالبتوجهی شود. دراین مقاله کوشش شده است یکی از گروههای مهم ریزجاینامهای شهر تهران، یعنی نام خیابانهای آن، در دو دورۀ تاریخی پیش و پس از انقلاب اسلامی، هم از لحاظ الگوهای نامگذاری و هم از منظر ویژگیهای ساختواژی، بررسی و با هم مقایسه شود». (ص 163)[۱]
پانويس
منابع مقاله
پایگاه کتابخانه تخصصی ادبیات