ابن بشکوال، خلف بن عبدالملک
| نام | ابن بشکوال، خلف بن عبدالملک |
|---|---|
| نام‌های دیگر | ابن بشکوال، ابوالقاسم خلف |
| نام پدر | عبدالملک |
| متولد | 494ق |
| محل تولد | سوريون (دهكده‌اى ناشناخته در مشرق اندلس از دشت بلنسيه)، در قرطبه |
| رحلت | 578 ق |
| اساتید | پدرش عبدالملک
ابوعمران بن ابى تليد ابوجعفر بن بشتغير ابوالقاسم بن منظور ابوالقاسم بن ابى ليلى ابوالحسن بن واجب |
| برخی آثار | المحاسن و الفضائل في معرفة العلماء الافاضل، القربة الى الله بالصلاة على نبيه(ص) |
| کد مؤلف | AUTHORCODE04969AUTHORCODE |
اِبْن بَشْكُوال (494- 578ق)، ابوالقاسم خلف بن عبدالملك بن مسعود بن موسى ابن بشكوال ابن يوسف بن داحة بن داكة بن نصر بن عبدالكريم بن واقد خزرجى انصارى» معروف به «ابن بشكوال»، حافظ، محدث و مورخ قرطبى اندلسى بود. بعضى از منابع، نام نياكان دور وى را به اختلاف نوشته‌اند، اما خود او در شرح حال پدرش، اسامى نياكان خویش را به صورتى كه ياد شد، به دست داده است.
ولادت
وى در خاندانى منسوب به سوريون (دهكده‌اى ناشناخته در مشرق اندلس از دشت بلنسيه)، در قرطبه زاده شد.
اساتید
نخست در زادگاه خود نزد پدرش و ابومحمد بن عتاب و ابوالولید بن رشد به كسب دانش و استماع حديث پرداخت و سپس به اشبيليه رفت و در آن‌جا از ابومحمد بن يربوع، ابوبكر بن عربى و ابوالحسن شريح بن محمد حديث شنيد و دانشمندانى چون ابوعمران بن ابى تليد، ابوجعفر بن بشتغير، ابوالقاسم بن منظور، ابوالقاسم بن ابى ليلى و ابوالحسن بن واجب، ابوعلى بن سكره صدفى و جمعى ديگر به وى برای نقل حديث اجازه دادند. او اجازه‌نامه ابوعلى صدفى را مهم‌ترين اجازه‌نامه‌هاى خود دانسته است. از اهل مشرف نيز ابوطاهر سلفى، ابوالمظفر شيبانى و ابوعلى بن العرجاء به وى اجازه داده‌اند. همچنين او از عالمان بسيارى حديث شنيده و از آنان روايت كرده است. وى عنايت زيادى به حديث و حفظ آن داشته است و با فراگیرى و مطالعه حدود 400 کتاب، اطلاعات بسيارى كسب كرد و سرآمد محدثان قرطبه شد. او همچنين در تاريخ قديم و جديد اندلس تبحر داشت.
مشاغل
وى نخستين بار در اشبيليه به خدمت ديوان قضا درآمد و در آن‌جا به نيابت از استادش ابوبكر بن عربى، قاضى القضاة آن شهر، به كار پرداخت و سپس به عنوان «عدل» در قرطبه به خدمت مشغول شد، اما به زودى حرفه ديوانى و قضاوت را رها كرد و بار ديگر به فراگیرى علوم و به ویژه استماع حديث و تدوین و تحقيق روى آورد و شاگردان بسيارى تربيت كرد.
شاگردان
طالبان علم از اطراف و اكناف برای استماع حديث به نزد وى شتافتند كه از آن جمله‌اند: ابوبكر بن خير، ابوالقاسم قنطرى، ابوالحسن بن فيد، ابوبكر بن سمجون، ابوالحسن بن ضحاك، ابوالقاسم احمد بن محمد بن احمد بن رشد، احمد بن عبدالمجيد مالقى و عده‌اى ديگر. برخى از اينان، پيش از ابن بشكوال درگذشتند. كسانى مانند ابوالقاسم سبط سلفى و ابوالفضل همدانى از وى اجازه داشتند.
او شعر نيز مى‌سروده است و ابن سعيد ابياتى از اشعار او را در مدح ابووهب عبدالرحمان عباسى زاهد آورده است. وى به تصريح ذهبى از اندلس خارج نشده است. ابن بشكوال در زادگاه خویش وفات يافت و در مقبره ابن عباس نزدیک قبر امام يحيى بن يحيى به خاک سپرده شد.
آثار
وى آثار و تأليفات بسيارى داشته كه به تصريح ابن ابار به 50 اثر مى‌رسيده است. اسامى برخى از آثار كه به نام وى در کتاب‌هاى تاريخى و رجالى آمده، به این شرح است:
- المحاسن و الفضائل في معرفة العلماء الافاضل، در رجال، 21 جزء
- طرق حديث المغفر؛
- القربة الى الله بالصلاة على نبيه(ص)؛
- ذكر من روى الموطأ عن مالك؛
- اخبار الاعمش؛
- ترجمه المحاسبى؛
- ترجمه اسماعيل القاضى؛
- اخبار ابن وهب؛
- اخبار ابن المطرف القنازعى؛
- اخبار ابن المبارك؛
- اخبار ابن عيينه؛
- المسلسلات؛
- طرق حديث من كذب على؛
- ترجمه النسائى؛
- قضاة قرطبة؛
- تاريخ صغير في احوال الاندلس و ما اقصر فيه. مقرى تلمسانى در نفح الطيب از این کتاب استفاده كرده و آن را تاريخ اصحاب الاندلس نامیده است؛
- زهاد الاندلس و ائمتها؛
- التنبيه و التعيين لمن دخل الاندلس من التابعين؛
- معجم در ذكر مشايخ خود؛
مهم‌ترين و با ارزش‌ترين کتابى كه تاكنون از او به چاپ رسيده، کتاب مشهور وى با نام «الصلة» است كه تأليف آن را در 534ق به پایان برده است. این کتاب پيوستى است بر تاريخ علماء الاندلس نوشته ابوالولید عبدالله بن الفرضى[۱].
پانویس
منابع مقاله