راشدی، سید حسام‌الدین
| نام | راشدی، سید حسام‌الدین |
|---|---|
| نامهای دیگر | |
| نام پدر | پیرسید محمدحامدشاه راشدی |
| متولد | 1329ق/ 1911م |
| محل تولد | روستای بهمن، از توابع لارکانه سند |
| رحلت | 12 فروردین 1361ش/ اول آوریل 1982م |
| اساتید | |
| برخی آثار | تذکره رياض العارفين (لکهنوی) |
| کد مؤلف | AUTHORCODE08665AUTHORCODE |
سید حسام‌الدین راشدی (1329ق/1911م –1401ق/1982م)، ادیب، مورخ و ایران‌شناس پاکستانی.
ولادت
او فرزند پیرسید محمدحامدشاه راشدی بود و در سال 1329ق/ 1911م، در روستای بهمن، از توابع لارکانه سند، به دنیا آمد و در کراچی بالید. نسب او به سید محمد راشد روضه واله (1171-1234)، عارف اهل سند و مؤلف فرهنگ «جمع الجوامع»، می‌رسد و اصل آن‌ها از خاندان سادات واسط بود.
تحصیلات
او زبان‌های سندی، فارسی و انگلیسی را به‌طور خصوصی و خودآموز فراگرفت و مدرک دانشگاهی و شغل رسمی نداشت.
راشدی به‌دفعات به بغداد، قاهره، بیروت، دمشق، لندن، افغانستان، فیلیپین، مسکو، هنگ‌کنگ و چین سفر کرد و ضمن بازدید از کتابخانه‌ها و آثار تاریخی آنجا، با نویسندگان معروف ملاقات کرد. او بارها به ایران سفر کرد؛ از جمله به دعوت وزارت فرهنگ و هنر، از 9 تا 15 شهریور 1345، برای شرکت در نخستین همایش جهانی ایران‌شناسان.
فعالیت‌های علمی
راشدی فعالیت ادبی و فرهنگی خود را از 1309ش/1930م، با همکاری با ماهنامه «المنار» در شهر سُکر سند، آغاز کرد. او با نشریات دیگری چون «زمین‌دار سند»، «ستاره سند»، «قربانی» و «الوحید» نیز همکاری داشت. شهرت علمی او به سبب تدوین و تصحیح منابع تاریخی و ادبی منطقه سند به فارسی بود. راشدی در محافل ادبی، به «پیر سند» شهرت داشت و او را پژوهشگری دقیق و مورخی صادق می‌دانستند. او در احیای زبان و ادب فارسی در سند سهم بسزایی داشت. راشدی حدود 25 کتاب در زمینه ادبیات فارسی و تاریخ و تذکره سند، از دوره کلاسیک یا معاصر، تصحیح انتقادی و چاپ کرد و خود نیز کتاب‌هایی تألیف و تدوین کرد.
راشدی با برخی از مراکز مهم علمی نیز همکاری می‌کرد و در تأسیس و ادامه کار برخی از آن‌ها سهمی عمده داشت؛ از جمله انجمن ترقی اردو، مؤسسه مطالعات آسیای میانه و غربی دانشگاه کراچی، مرکز تحقیقات فارسی ایران و پاکستان و انجمن فرهنگی ایران و پاکستان.
نشان‌ها و جوایز
در 1343ش/1964م، راشدی به سبب خدمات فرهنگی خویش، از رئیس‌جمهور پاکستان نشان «ستاره امتیاز» دریافت کرد. در 1342ش/1963م، دولت ایران به او نشان «سپاس» و در 1345ش/1966م، نشان «سپاس درجه اول» اعطا کرد. دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران نیز در 1353ش/1974م، به او دکترای افتخاری ادبیات فارسی اعطا کرد.
وفات
او در 12 فروردین 1361ش/ اول آوریل 1982م، پس از یک بیماری جانکاه، در کراچی درگذشت.
آثار
مهم‌ترین آثار تصحیح‌شده به همت راشدی:
- تذکره مقالات الشعرا، تألیف میر علی‌شیر قانع تتوی؛
- مثنویات و قصاید، تألیف همان؛
- مکلی‌نامه، تألیف همان؛
- تحفة الكرام، تألیف همان؛
- مثنوی مظهر الآثار، تألیف سید جهان‌گیر هاشمی؛
- تکمله مقالات الشعرا، تألیف مخدوم ابراهیم خلیل تتوی؛
- تاریخ مظهر شاه جهانی، تألیف یوسف میرک؛
- مثنویات هشت بهشت، تألیف عطا تتوی؛
- منشور الوصية و دستور الحكومة، تألیف نورمحمد کلهوره؛
- ترخان‌نامه، تألیف سید میر محمد بن سید جلال تتوی؛
- حديقة الأولياء، تألیف سید عبدالقادر تتوی؛
- تذکره مشاهیر سند، تألیف دین محمد وفایی؛
- تذکره شعرای کشمیر، تألیف میرزا اصلح؛
- دیوان بیرم‌خان، مثنوی مهر و ماه، تألیف جمالی دهلوی؛
- تذکره رياض العارفين، تألیف آفتاب رای لکنهوی.
راشدی بر کتاب‌های تصحیح‌شده، مقدمه، حواشی و تعلیقات مفیدی به زبان‌های سندی، فارسی یا اردو نوشته است. همچنین کتاب‌ها و مقالاتی در زمینه‌های مختلف تألیف کرده است؛ ازجمله:
- تذکره امیرخانی، به سندی که تاریخ مفصّل خاندان امیرخانی در سند است؛
- دود چراغ محفل، به اردو و در شرح حال پنج شاعر فارسی‌گوی شبه‌قاره؛
- میرزا غازی بیگ ترخان اور اس کی بزم ادب، به اردو در شرح احوال و گزیده اشعار 35 شاعر فارسی‌گوی دربار میرزا غازی (متوفی 1021)؛
و...
غلام‌محمد لاکهو، مجموعه‌ای از 21 مقاله وی به زبان اردو را در زمینه ادبیات فارسی و ایران‌شناسی، تحت عنوان مقالات راشدی جمع‌آوری کرده است[۱].
پانویس
- ↑ ر.ک: نوشاهی، عارف، ج19، ص218-219
منابع مقاله
نوشاهی، عارف، «دانشنامه جهان اسلام»، زیر نظر غلامعلی حداد عادل، تهران، بنیاد دائرة‌المعارف اسلامی، چاپ اول، 1392ش.