اردبیلی، محمد بن سلطان‌محمد

    از ویکی‌نور
    اردبیلی، محمدبن سلطان‌محمد
    NUR114392.jpg

    میرزا محمد بن سلطان‌محمد اردبیلی (قرن یازدهم و دوازدهم) معروف به «محقق بیدگلی»، از عرفا و شعرای عصر صفوی، صاحب کتاب «تذكرة الذاكرين» و از شاگردان قاضی اسدالله کوپایی کاشانی.

    زندگی‌نامه

    تمام اطلاعات ما از وی، مطالبی است که دیگران درباره او گفته‌اند. قلی بن داودقلی شاملو در «قصص الخاقاني» درباره وی، چنین آورده است:

    «از جمله جانبازان کوی معرفت، مولانا میرزا محمد است که در خطه کاشان فروکش نموده و در مهد راحت غنوده، از تبعه کمربستگان پیران تکیه قدرت است. بسی از گم‌گشتگان تیه ضلالت را راهنمای کوی معرفت گشته، در سلک ارباب حال و اصحاب کمال انسلاک داده است...»[۱].

    ملا احمد نراقی در «خزاین» می‌نویسد:

    «میرزا محمد الاردبیلی‌الاصل و کاشانی‌المسکن که مشهور به محقق است و قبر او در بیدگل است، از قرای کاشان، از جمله عرفا بوده، از شاگردان قاضی اسدلله قهپایی که او نیز از جمله عرفا است و در کاشان، در قرب دروازده فین، مدفون است...»[۲].

    حسن نراقی درباره او می‌نویسد:

    «در مجموعه نسخه‌های خطی کتابخانه شخصی این نگارنده، کهنه‌کتابی است به نام «رياض العارفين ومنهاج السالكين» که مؤلف آن پس از بیان خطبه آغاز کتاب، بدین‌گونه خود را معرفی و افاده مرام می‌کند: این کمینه بی‌بضاعت میرزا محمد بن سلطان‌محمد اردبیلی‌الاب، ملقب به محقق، مقیم دارالمؤمنین کاشان، با ضعف قوی و قلت و طاقت، به‌قدر استطاعت در جمع و ترتیب تألیفی که مشتمل باشد بر بعضی از احکام اصول و فروع شریعت که رعایت آن موجب استقامت بر جاده طاعت و استخلاص از عقوبت وقوع در عقبات منهیات است و بر قدری از اسرار معرفت وجود بر رأی تحقیق و سداد و اشاره به رمز ظهور او در نظر شهود از مظاهر کونیه...»[۳].

    آثار

    محمد طیار مراغی در مقاله «نگاهی به نسخه‌های خطی کتابخانه مدرسه سلطانی کاشان»، آورده است: «سه رساله ارزشمند عرفانی فارسی: «تبصرة الناظرين و تذكرة الذاكرين»، «رساله صوفیه صفویه»، «مناجات» از محمد بن سلطان‌محمد محقق اردبیلی بیدگلی...»[۴].

    از دیگر آثار وی عبارتند از:

    1. رساله «تيسير المرام لتفسير الكلام» (تفسیر به زبان عربی).
    2. «رياض العارفين و منهاج السالكين»[۵].

    پانویس

    1. ر.ک: عاطفی، افشین، ص7
    2. ر.ک: همان
    3. ر.ک: همان، ص8-9
    4. ر.ک: همان، ص8
    5. ر.ک: همان

    منابع مقاله

    عاطفی، افشین، مقدمه کتاب «تذكرة الذاكرين»، میرزا محمد اردبیلی، با تصحیح افشین عاطفی، کاشان، همگام با هستی، چاپ اول، 1391.

    وابسته‌ها