إعلام النبلاء بتاريخ حلب الشهباء
إعلام النبلاء بتاريخ الحلب الشهباء، تألیف محمد راغب طباخ حلبی و تصحیح محمد کمال، کتابى است به زبان عربى كه به بررسى تاريخ شهر حلب در كشور سوريه مى‌پردازد.
| إعلام النبلاء بتاریخ حلب الشهباء | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | کمال، محمد (تصحيح و تعليق) طباخ، محمد راغب (نویسنده) |
| عنوان‌های دیگر | تاریخ روضه الصفای ناصری روضه الصفا فی سیره الانبیاء و الملوک و الخلفا |
| ناشر | دار القلم العربي |
| مکان نشر | حلب - سوریه |
| سال نشر | 1408 ق |
| چاپ | 2 |
| موضوع | اسلام - تاریخ - متون قدیمی تا قرن 14
ایران - تاریخ - پس از اسلام - متون قدیمی تا قرن 14 ایران - تاریخ - پیش از اسلام - متون قدیمی تا قرن 14 حلب - تاریخ کشورهای اسلامی - تاریخ |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 8 |
| کد کنگره | DS 99 /ح8ط2 |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
انگیزه نگارش
یکى از انگیزه‌هاى مؤلف كه وى را به نگارش این اثر واداشته این بوده كه وى به هنگام تصمیم بر انتشار شرحى كه علامه محمد بن حسن كواكبى بر منظومه خود نگاشته بود، برای شرح حال مؤلف ناچار از مراجعه به کتاب خلاصه الاثر علامه محبى مى‌شود. بعد از آن ناچار مى‌شود به کتاب سلك الدرر علامه مرادى نيز مراجعه نمايد. بعد از بررسى این دو کتاب تاريخى درمى‌يابد كه در این دو، شرح حال بسيارى از بزرگان حلب در قرن يازدهم و دوازدهم هجرى آمده است. از این رو با استفاده از آن دو کتاب، کتاب حاضر را به نگارش درآورد.
ديگر انگیزهاى كه خود مؤلف از آن ياد مى‌كند، این است كه وى با مشاهده کتابى كه پزشكى آلمانى، مقيم حلب درباره این شهر نگاشته برانگیخته مى‌شود و خود به نگارش اثرى درباره زادگاه خود، مى‌پردازد.
ساختار
کتاب در هشت جلد تنظيم گرديده است. این کتاب داراى مقدمه‌اى به قلم مصحح است. مؤلف نيز كل کتاب را به یک مقدمه و دو بخش تقسيم كرده است:
مقدمه خود داراى دو فصل است.
بخش اول، سه جلد آغازين کتاب و بخش دوم چهار جلد باقى مانده کتاب را در بر مى‌گیرد. جلد هشتم کتاب نيز مشتمل بر فهرست‌هاى عمومى کتاب است.
گزارش محتوا
در مقدمه کتاب[۱]، طى دو فصل، مؤلف به معرفى کتاب‌هایى كه نویسندگانى از حلب در خصوص تاريخ این شهر نگاشته‌اند و نيز تاريخ‌هاى عمومى كه در آنها از حلب ياد شده است، مى‌پردازد.
در فصل اول[۲]، مؤلف از آثارى چون بغيه الطلب في تاريخ حلب ابن عديم حلبى، زبده الحلب في تاريخ حلب ابن ابى جراده، حضره النديم من تاريخ ابن عديم ابن حبيب حلبى و...ياد مى‌كند.
در فصل دوم[۳]، از آثارى چون مراتب النحویين، عبدالواحدبن على ابى الطيب لغوى حلبى، تاريخ العظيمى، الاشارات الى معرفه الزيارات على بن ابى‌بكر هروى، معجم البلدان ياقوت حموى و...به ترتيب سال وفات مؤلفان آنها ياد مى‌كند.
بخش اول کتاب كه جلدهاى اول تا سوم کتاب را در بر مى‌گیرد به معرفى ملوك حلب و حكمرانان آن از ابتداى فتح این شهر توسط سپاه اسلام به فرماندهى ابوعبيده جراح در سال شانزدهم هجرى تا آخر سال 1325ق. اختصاص يافته است[۴]. در این بخش به معرفى حوادثى كه طى این سال‌ها در زمان هر یک از این ملوك و حكمرانان در این شهر روى داده و آثارى كه ايشان از خود به يادگار گذاشته‌اند، پرداخته شده است.
در بخش دوم کتاب كه مشتمل بر جلدهاى چهارم تا هفتم کتاب است، به بيان شرح حال بزرگان و اعلام شهر حلب اعم از وزير، امیر، محدث، فقيه، شريف، خطیب، شاعر، طبيب، اديب، تاجر و...پرداخته شده است.
تراجم این بخش به جهت آنكه مؤلف به شرح حال اعيان این خطه در پيش از قرن سوم دست نيافته، از اوائل قرن سوم هجرى آغاز مى‌شود. لازم به ذكر است كه مؤلف در این بخش تنها به بيان شرح حال آن دسته از افرادى كه در حلب به دنيا آمده يا در آن وفات نموده‌اند پرداخته و از ذكر اسامى كسانى كه از خارج از حلب به این شهر وارد شده، در آن مقيم شده و سپس از آن كوچيده‌اند، به جهت پرهيز از افزايش حجم کتاب، نپرداخته است.
شرح حال اعيان در این بخش به ترتيب سال وفات آنها، و نه به ترتيب حروف الفبا، تنظيم گرديده است.
ویژگى
وسعت اطلاعات و داده‌هاى این کتاب از جمله ویژگى‌هاى آن به شمار مى‌رود. مؤلف طى بيست و دو سال تلاش، علاوه بر مراجعه به بيش از صد و شصت نسخه خطى به حدود سيصد جلد کتاب برای نگارش این کتاب مراجعه كرده است. وى در هر کتاب‌خانه‌اى، به اثرى مخطوط بر مى‌خورده كه اندك ارتباطى با موضوع کتاب داشته، با خط خویش از آن نسخه‌اى تهيه و مورد استفاده قرار مى‌داده است.
ویژگى ديگر این کتاب آن است كه این اثر هرچند به بررسى وقايع سياسى روى داده در حلب و نيز بيان شرح حال اعيان و بزرگان آن اختصاص دارد؛ اما از ارائه اطلاعات ارزشمند درباره آثار تاريخى موجود در این شهر؛ همچون قلعه‌ها، كاخ‌ها، مساجد، كنيسه‌ها و مدارس و خانقاه‌ها تهى نيست. علاوه بر این در این کتاب به تغيير و تحولات اقتصادى رخ داده در این شهر نيز اشاره شده و برخى جوانب زندگانى اجتماعى مردم نيز يادآورى شده است.
وضعيت کتاب
نسخه حاضر در برنامه به تصحيح آقاى محمد كمال و با پاورقى‌هاى وى به چاپ رسيده است. هر جلد از کتاب مشتمل بر فهرست مطالب آن جلد مى‌باشد. جلد هشتم كه به فهرست‌هاى عمومى اختصاص يافته مشتمل بر فهرست‌هاى ذيل مى‌باشد: فهرست اعلام، تراجم و بلدان
پانويس
منابع مقاله
- مقدمه مصحح، محمد كمال.
- متن کتاب.