مانویت همراه با چهار مقالۀ دیگر
مانویت همراه با چهار مقالۀ دیگر میشل تاردیو، و دیگران؛ ترجمه سید احمدرضا قائم مقامی، زهرا مؤدب، سمیه فرجی، الهه گل‌بستان؛ این کتاب از چند بخش تشکیل شده است. بخش اصلی کتاب اثر میشل تاردیو است که از روشن‌ترین، پخته‌ترین و متعادل‌ترین شروحی است که می‌توان در تتبعات مانوی یافت. شرح موجز و در عین حال منظم تاردیو، ضمن آنکه با ظرافت و دقت اصول عقاید مانویان را بازگفته، تقریباً هیچ مسئله و موضوع مهمی را نیز ولو به اختصر ناگفته نگذاشته است.
| مانویت همراه با چهار مقالۀ دیگر | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | تاردیو، میشل (نویسنده)
هنریکس، آلبرت (نویسنده) وان اورت، یوهانس (نویسنده) شاپیرا، دن (نویسنده) قائم مقامی، سید احمدرضا (مترجم) مؤدب، زهرا (مترجم) فرجی، سمیه (مترجم) گل‌بستان، الهه (مترجم) |
| ناشر | ثالث |
| مکان نشر | تهران |
| سال نشر | 1400 |
| شابک | 1ـ673ـ405ـ600ـ978 |
| کد کنگره | |
ساختار
کتاب در چهار فصل به نگارش درآمده است.
گزارش کتاب
مانویت در مشرق‌زمین و به‌ویژه ایران روزگاری اهمیتی داشته و چند قرن جاذبۀ آن خواص و عوام از هر دین دیگر را به سوی خود کشیده بوده است و در اقصای شرق و غرب جهان متمدن دینداران بسیاری به جانب آن کشیده شده بودند. تأثیر آن در گستردن گرایش به زهد و درویشی در ایران و عراق و غرب چین و شمال آفریقا احتمالا کم نبوده است و مسلمانان نیز که چند قرن بعد در دایرۀ نفوذ ایشان وارد شدند، ناگزیر از این تأثیر برکنار نمانده بوده‌اند. بعضی محققان حتی مدعی شده‌اند صائبۀ مذکور در قرآن همین مانویه‌اند که مورخان اخباری از حضور آنها در شبه جزیره و بین قریش روایت کرده‌‌اند.
مانی بنیان‌گذار مانویت، دین جهانی گنوسی، در جنوب بین‌النهرین در نزدیکی شهر تیسفون بر ساحل رودخانۀ دجله به دنیا آمد. نام پدرش پتیگ و نام مادرش مریم یا میریام بوده که نسب مادرش به اشکانیانی می‌رسیده که در زمان تولد مانی هنوز بر سریر قدرت بوده‌اند. دست‌نوشتۀ کلن نشان می‌دهد مانی در آغاز می‌خواسته پیامبر مصلح الخساییان شود و از همان کودکی بر او وحی‌هایی می‌شده است. «توأم» یا جفت آسمانی او در آغاز 25 سالگی وحی مخصوصی بر او نازل کرده، اما به سبب پارگی و گسیختگی اوراق معلوم نیست که در دست‌نوشتۀ کلن هم ذکری از وحی بزرگ در دوازده‌سالگی مانی شده است یا نه. مانی بلافاصله بعد از قبول رسالت، سفرهای تبلیغی خود را در ایران و بیرون آن آغاز کرد. در این سفرهای آغازین جز پدر و دو نفر دیگر از فرقۀ الخسائیه همراه دیگری نداشت. و ضمن آنکه مبلغانی چون «اَدا» را به ایالات غربی یعنی روم فرستاد و خود در سال 241 میلادی با کشتی عازم هند شد و سپس از درۀ سند به سمت شمال رفت و روانۀ توران شد و آنجا توانست شاه را با خود همراه کند. کمی بعد از برتخت‌نشستن شاپور اول، مانی به بابل بازگشت و تنها نوشتۀ خود به فارسی میانه یعنی «شاپورگان» را احتمالاً در همین اوان تقدیم شاهنشاه کرد. در آغاز سلطنت بهرام اول (274 ـ 277) سایۀ حمایت دربار از او گرفته شد؛ روحانی بزرگ کردیر که قصد داشت در دستگاه دینی زرتشتی تحولی ایجاد کند، در شاهنشاه می‌دمید که به مخالفت مانی برآید. مانی به دربار خوانده شد، او را به بند کشیدند و شکنجه کردند. بر اثر بند و زجر، مانی پس از 26 روز در زندان درگذشت؛ اما مرگ او سبب توقف دین او نشد و نظام عقیدتی گنوسی و عرفانی او خیلی زود از بین‌النهرین تا اقیانوس اطلس گسترش یافت و در اقصای نقاط شرق به اقیانوس آرام رسید.
این کتاب از چند بخش تشکیل شده است. بخش اصلی کتاب اثر میشل تاردیو است که از روشن‌ترین، پخته‌ترین و متعادل‌ترین شروحی است که می‌توان در تتبعات مانوی یافت. شرح موجز و در عین حال منظم تاردیو، ضمن آنکه با ظرافت و دقت اصول عقاید مانویان را بازگفته، تقریباً هیچ مسئله و موضوع مهمی را نیز ولو به اختصر ناگفته نگذاشته است.
همچنین این کتاب دربرگیرنده دو مقالۀ کوتاه در آغاز و دو مقالۀ مفصل در پایان است. دو مقالۀ مختصر وان اورت محتوی است بر خلاصه‌ای استادانه از اصول عقاید و سازمان دینی و تاریخ مانویت و مدخلی است مناسب که خواننده را بهتر آمادۀ ورود به بحث دربارۀ مانویت می‌کند. مقالۀ دن شاپیرا بیشتر متوجه نام مانی است، هرچند در لابلای آن مسائل مهم دیگری نیز طرح شده است. اما مقالۀ دوران‌ساز و پرمطلب آلبرت هنریکس نمونه‌ای است عالی از تحقیق یک کلاسیست و دین‌شناس زبده در مانویت «غربی» که شاید مانند آن در مطالعات مانوی بسیار نباشد و راهنمایی است بسیار خوب برای دیگر محققان.[۱]
پانويس
منابع مقاله
پایگاه کتابخانه تخصصی ادبیات