تهذيب حدائق الألباب في الأنساب
تهذيب حدائق الألباب في الأنساب، نوشته ابوالحسن الشریف بن محمد طاهر فتونی عاملی (درگذشته 1138ق)، در نسب‌های شریفان سرزمین‌های هند و پاکستان است. سید مهدی رجایی، پژوهش این اثر را انجام داده است.
| تهذيب حدائق الألباب في الأنساب | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | شریف، ابوالحسن بن محمدطاهر (نويسنده) رجایی، سید مهدی (محقق) |
| ناشر | کتابخانه عمومی حضرت آيت الله العظمی مرعشی نجفی (ره) |
| مکان نشر | ایران - قم |
| سال نشر | 1388ش - 1431ق - 2010م |
| چاپ | 1 |
| شابک | 978-964-8179-89-7 |
| موضوع | سادات - نسب نامه - نسب شناسی |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | /ش4ت9 53/7 BP |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
رجایی در مقدمه‌اش زندگی، دانش‌اندوزی، استادان، شاگردان و آثار فتونی را شرح داده[۱]، سپس درباره کتاب می‌گوید: این کتاب، تهذیب‌شده و تنقیح‌گردیده و ترتیب‌یافته کتابی با عنوان «حدائق الألباب» به دست شریف عاملی است. او در این کتاب از صاحب متن اصلی نام نمی‌برد. در این متن و شیوه نوشتاری نویسنده‌اش، لغزش و پریشانی در انساب به چشم می‌آید که ناراستی آن‌ها از دیده‌ها و فسوس آن از نگاه یک نسّابه آگاه و کاردان پوشیده نیست. صاحب حدائق، خود، هندی یا پاکستانی است. آقابزرگ تهرانی در وصف کتاب او «حدائق الألباب في معرفة الأنساب»، می‌گوید: در این اثر شجره‌نامه‌های فرمانروایان، شُهرگان و سادات گردآوری شده است. سپس، شریف عاملی در کربلا به این کتاب دست یافته، اما مطالبش را دیریاب می‌بیند. برای همین، آن را در اثر خود با پیراسته و ویراسته کردنش بازتولید می‌کند.
کتاب در دو بخش «پدران» و «فرزندان» سبطَین «حسن و حسین(ع)» تنظیم شده است؛ بخش نخست، سه سلسله را در بر دارد: اولین سلسله، فرزندان آدم تا ابراهیم را در چهار شعبه «کیومرث، قابیل، هابیل و شیث» ارائه می‌دهد؛ دومین بخش، فرزندان ابراهیم تا عبدالمطلب را در سه شعبه «مدین، اسحاق و اسماعیل» عرضه می‌کند و سومین بخش، فرزندان عبدالمطلب تا حسنَین(ع) را در پنج شعبه «کسانی که عقبه ندارند، حارث، عباس، عبدالله و ابوطالب» پوشش می‌دهد. بخش دوم، در فرزندان سبطین و در سه سلسله ادامه می‌یابد: نخستین سلسله در فرزندان حسن مجتبی(ع) با دو شعبه «زید بن حسن و حسن مثنی»، دومین سلسله در فرزندان حسین(ع) از مسیر فرزندش سجّاد(ع) تا جعفرِ صادق(ع) و سومین سلسله در فرزندان صادق(ع) در شش شعبه ارائه گشته، که ششمین آن‌ها را فرزندان موسی کاظم(ع) در پانزده قبیله نشان می‌دهند. پانزدهمین آن‌ها، فرزندان علی بن موسی الرضا(ع) هستند که از مسیر فرزندش جواد(ع) تا به پیشوای دوازدهم(عج) می‌رسند.
محقق، نسخه‌ای از این اثر را، که نزد نسّابه زمانه «سید قاسم بن سید حسّون آل مقرم دغاری» (مقیم نجف) بوده، یافته است که او خود نیز، حاشیه‌ها و تعلیقه‌های نیکویی را به متن زده است و هرچند نامی بر آن نگذاشته، برخی از فاضلان آن را «حديقة الألباب» خوانده‌اند. البته، شایسته بود «كشف النقاب عن وجه رموز حدائق الألباب» خوانده شود. محقق نیز آن را، با نام‌هایی که تا آدم(ع) را در بر دارد، بازنویسی کرده و «شجرة السبطَين و شرعة الشطّين» نامیده است[۲].
پانویس
منابع مقاله
مقدمه محقق.