دانشنامه‌ی هزاره
| دانشنامه‌ی هزاره | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | شورای علمی (نویسنده) |
| ناشر | بنیاد دانشنامه هزاره |
| مکان نشر | تهران |
| سال نشر | 1399 |
| چاپ | دوم |
| شابک | 1-24-635-9936-978 |
| کد کنگره | |
دانشنامه‌ی هزاره زیر نظر شورای علمی؛ دانشنامه یا دایرة المعارف، به کتابی گفته می‌شود که به ترتیب الفبایی یا موضوعی، درباره‌ی رشته یا رشته هایی از دانش بشری، اطلاعاتی را به طور فشرده و روشمند در اختیار خوانندگان می گذارد. دانشنامه نگاری مدرن، مولود جهانی است که در آن از یک سو، سواد مردم افزایش یافته و از سوی دیگر مردم برای به دست آوردن معلومات فرصت اندکی دارند. تاریخ دانشنامه نگاری به دو هزار سال قبل می رسد، ولی نگارش آن به سبک مدرن کمتر از سیصد سال عمر دارد. نوشتار حاضر مرجعی است که با رویکرد دانشنامه‌های عمومی تدوین شده، اما اطلاعاتی را درباره‌ی فرهنگ، طوایف، تاریخ، جغرافیا، جمعیت، آداب و رسوم، میراث فرهنگی، شخصیت ها و رویدادها و وقایع مرتبط با قوم هزاره ارائه می کند.
گزارش کتاب
دانشنامه یا معادل عربی آن، دایرة المعارف، به کتابی گفته می‌شود که به ترتیب الفبایی یا موضوعی، درباره‌ی رشته یا رشته هایی از دانش بشری، اطلاعاتی را به طور فشرده و روشمند در اختیار خوانندگان می گذارد. در گذشته یک دانشنامه را یک نفر و بیشتر به عنوان متن درسی می‌نوشت، ولی در دوره‌ی معاصر این نوع کتاب های مرجع را نهادها به صورت گروهی تدوین می کنند. دانشنامه نگاری مدرن، مولود جهانی است که در آن از یک سو، سواد مردم افزایش یافته و اطلاعات به صورت انبوه در اختیار علاقمندان قرار می گیرد و از سوی دیگر مردم برای به دست آوردن معلومات فرصتی اندک داشته و به انتقال سریع و دسته بندی شده‌ی آن نیاز دارند. تاریخ دانشنامه نگاری به دو هزار سال قبل می رسد، ولی نگارش آن به سبک مدرن کمتر از سیصد سال عمر دارد. دایرة المعارف فرانسه نخستین اقدام جدی و بلند پروازانه درسنت دانشنامه‌نویسی بود. دانشنامه بزرگ بریتانیا نیز به عنوان یکی از دانشنامه‌های مهم جهان در اسکاتلند منتشر شد. در زبان فارسی نیز دانشنامه‌ی علایی تألیف بوعلی سینا و شاگردش ابوعبید جوزجانی وجود دارد. عنوان دانشنامه نیز از همین اثر به میراث مانده است. در یک قرن حاضر دانشنامه‌های مشهور و معتبری به زبان فارسی در کشورهای ایران، تاجیکستان و هند به چاپ رسیده است. اولین تجربه‌ی دانشنامه‌نویسی در افغانستان به سال های 1328 تا 1348 ش باز می گردد. در این سال‌ها جمعی از مؤلفان و محققان در محور «انجمن دایرة المعارف» گرد آمدند و کار ارزشمند آریانا دایرة المعارف را بنا نهادند. آریانا دانشنامه‌ای عمومی بود و در شش جلد به زبان فارسی نوشته شد و همزمان به زبان پشتو نیز ترجمه شد.
دانشنامه‌ی قومی از جهاتی بخشی از دانشنامه‌ی عمومی به شمار می رود و در آن مجموعه معلوماتی در حوزه‌ی تاریخ، فرهنگ، جغرافیا و شیوه‌ی زندگی یک قوم ارائه شده است. در این نوع دانشنامه به جای پرداختن به موضوعات عام، سوژه‌ی مدخل‌ها و موضوعات، مربوط به یک گروه قومی خاص است. «دانشنامه‌ی هزاره» از این لحاظ مرجعی است که با رویکرد دانشنامه‌های عمومی تدوین شده، اما اطلاعاتی را درباره‌ی فرهنگ، طوایف، تاریخ، جغرافیا، جمعیت، آداب و رسوم، میراث فرهنگی، شخصیت ها و رویدادها و وقایع مرتبط با قوم هزاره ارائه می کند.
ایده‌ی نگارش دانشنامه‌ی اقوام افغانستان و به خصوص قوم هزاره، به چند دهه پیش باز می گردد. اولین بار این ایده در محافل فرهنگیان مهاجر افغانستان در ایران مطرح شد و طرحی نیز برای آن تهیه شد. اما به هر دلیلی این اقدام از حد طرح فراتر نرفت. بعدها کارهای مشابهی نیز انجام شد که آن‌ها هم در همان مراحل اولیه به دلایلی متوقف شدند. اما طرح کنونی که شروع آن به سال 1391 ش باز می گردد نخستین فعالیت خود را در کابل آغاز کرد. این طرح با پیگیری های دوام دار و مشورت‌های متعدد از مؤلفان و پژوهشگران در افغانستان، ایران و اروپا پیش برده شد و همزمان تلاش های پیوسته برای جذب حمایت‌های مالی و تهیه‌ی بودجه‌ی اولیه را به همراه داشت. تا اینکه سرانجام در سال 1393ش با راه اندازی دفتر و مشخص شدن ساختار مدیریتی و علمی دانشنامه، گام های عملی برای گردآوری منابع، شناسایی مدخل ها، تدوین شیوه نامه و مدخل نگاری برداشته شد. در این دانشنامه به تمام قوم هزاره اعم از شیعه و سنی و همچنین، بیات ها و قزلباش ها، که در زیستگاه، فرهنگ و عرف مشترکات بسیاری با هزاره‌ها دارند پرداخته می‌شود، فارغ از گرایش ها و تمایلات سیاسی و ایدئولوژیک. قلرو کاری دانشنامه به هزاره‌های افغانستان محدود نبوده و برای مثال به هزاره‌های پاکستان، خاوری های ایران و هزاره‌های فرارود نیز پرداخته می‌شود. این دانشنامه می تواند راهنمای خوبی برای پژوهش گران و دانشجویان علاقمند به موضوعات قوم شناسی، به خصوص موضوعات مربوط به هزاره شناسی نیز باشد.[۱]
پانويس
منابع مقاله
کتابخانه تخصصی تاریخ اسلام و ایران