المعجم (ابن أعرابی)

المعجم
پدیدآوران	ابن اعرابی، محمد بن زیاد (نويسنده) بلوشی، احمد بن ميرين (محقق)
سال نشر	1412ق - 1992م
چاپ	1
زبان	عربی
تعداد جلد	2
نورلایب	مطالعه و دانلود pdf

المعجم، تألیف حافظ، محدث، فقیه و صوفی قرن چهارم هجری قمری، ابوسعید احمد بن محمد بن زیاد بن اعرابی، مشهور به ابن اَعرابى (متوفای 341ق)، مجموعه‌ای از سخنانی است که نویسنده از شیوخ خودش نقل کرده است. پژوهشگر معاصر، احمد بن میرین سیاد بلوشی این کتاب را تصحیح و تحقیق کرده و برای آن مقدمه‌ای روشمند و ارزنده نوشته و نویسنده و آثارش و کتاب حاضر را شناسانده و همچنین پاورقی‌هایی بر آن افزوده و منابع و اسناد روایاتش را استخراج و راویان اسناد کتاب را نیز معرفی کرده است.

اهمیت اثر

احمد بن میرین سیاد بلوشی نوشته است این اثر، مورد توجه واقع شده و بسیاری از نویسندگان دیگر - شاگردان نویسنده و سایرین - (مانند قاضی قضاعی، ابونعیم اصفهانی، خطیب بغدادی و ابن عساکر) از مطالبش بهره گرفته‌اند.

هدف و روش

• ابوسعید احمد بن اعرابی، مقدمه‌ای برای اثرش نیاورده و در نتیجه، دیدگاه او درباره اهداف و چگونگی‌های نگارش آن معلوم نیست.
• احمد بن میرین سیاد بلوشی، تأکید کرده است که بعد از تأمل و بررسی دریافتم که روش نویسنده در این کتاب، این است که اسامی شیوخ خودش را بر اساس حروف الفبا تنظیم کرده است، ولی این نظم را فقط در مورد اولین حرف در هر اسمی مراعات کرده و مثلاً «احمد» را بر «ابراهیم» مقدم داشته است.

ساختار و محتوا

این اثر، 12 جزء دارد، ولی محقق فقط 6 جزء اول آن را تصحیح و تحقیق کرده و در 2 جلد به‌صورت کنونی عرضه داشته است. این دو جلد شامل 1277 نصّ است و نویسنده در آن از تعداد 208 شیخ مطالبی را نقل کرده است.

انتقاد محقق

• احمد بن میرین سیاد بلوشی، با تأکید بر اینکه مدت 3 سال برای تحقیق این اثر وقت صرف کرده و هیچ فعالیت بشری، عاری از خطا نیست، افزوده است: مهم‌ترین انتقادهای من بر نویسنده عبارت است از:

1. آوردن اسامی برخی از اشخاص در غیر باب خودش؛ مانند آنکه «اباقلابه رقاشی عبدالملک بن محمد» و «احمد بن منصور رمادی» را بدون هیچ مناسبتی در باب «محمدین» آورده و «سلیمان بن ربیع نهدی» را در باب «احمدین» داخل کرده، باآنکه درست نیست.
2. حرف صاد را بر شین مقدم داشته است و در نتیجه، «صالح بن علی» را قبل از «شاذان» آورده است و البته شاید اشتباه از نسخه‌نویسان باشد.
3. از برخی راویان ضعیف، فراوان نقل کرده؛ مثلا از «محمد بن سلیمان شطوی» که ضعیف است، 45 نص آورده، ولی از «ابراهیم بن اسحاق حربی» که از پیشوایان ثقه است فقط یک نصّ نقل کرده است.

نمونه مباحث

• با سند از امام علی(ع) نقل کرده است که گفت: قسم به خدایی که دانه را شکافت و هر جنبده‌ای را آفرید، پیامبر(ص) با من عهد بست که هرگز کسی مرا دوست ندارد جز مؤمن و هیچ شخصی با من دشمنی نورزد مگر منافق.
• با سند نقل کرده است که پیامبر(ص) فرمود: «ارحم من في الأرض يرحمك من في السماء»؛ یعنی: با زمینیان مهربانی کن تا آن‌که در آسمان است با تو مهرورزی کند.

منابع مقاله

مقدمه و متن کتاب.