نعیمی تبریزی، فضل‌الله
| نعیمی تبریزی، فضل الله | |
|---|---|
 | |
فضل‌الله نعیمی تبریزی، مشهور به نعیمی تبریزی یا استرآبادی (719- 773ش) صوفی، عارف از شعرای قرن هشتم هجری، متخلص به نعیمی و پایه‌گذار نهضت حروفیه در مشرق زمین، صاحب آثاری چون «نومنامه»، «جاویدان‌نامه» و «محبت‌نامه» است.
ولادت
مولانا فضل‌الله نعیمی در سال 719ش در تبریز متولد شد[۱].
حوادث زندگی
این فیلسوف شاعر، تا 46 سالگی در شهرها و سرزمین‌های مختلف شرق، به سیر و سیاحت مشغول بود و با امرار معاش از طریق طاقیه (کلاه) دوزی، به نشر و ترویج افکار خود می‌پرداخت. او مدت زیادی از این دوران را در استرآباد گذرانده و قسمتی از آثار خود را نیز برای اینکه در خور فهم عامه باشد، به زبان محلی آن سامان نوشته است. بدین مناسبت در بعضی از تذکره‌ها، به اسم «استرآبادی» مشهور شده است[۲].
شاگردان
سید عمادالدین علی نسیمی شیروانی از شاگردان بلافصل وی و یکی از صمیمی‌ترین مبلغین و مجاهدین نهضت نعیمی می‌باشد[۳].
وفات
نعیمی سال‌های آخر عمر خود را در شیروان و باکو گذرانده و سرانجام به علت مبارزات ضد فئودالی و آشتی‌ناپذیری با استیلاگران تیموری، دستگیر گشته و در قلعه قدیمی «آلنجا»، واقع در نزدیکی نخجوان زندانی شد. بعدها به فرمان میرانشاه پسر تیمور، در سال 773ش، اعدام می‌شود و جسدش را به دم اسب بسته در کوچه و بازارها می‌کشانند[۴]. مدفن او در نخجوان است.
آثار
سه کتاب به نام‌های «نومنامه»، «جاویدان‌نامه» و «محبت‌نامه» و مقدار زیادی از اشعار نعیمی باقی مانده که حاوی اندیشه‌ها و نظریات «حروفی» وی می‌باشد. آخرین سندی که از نعیمی برجا مانده، وصیت‌نامه اوست که در زندان آلنجا نوشته و مخفیانه به باکو که آن زمان مرکز سازمان زیرزمینی حروفیه بود، فرستاده است[۵].
مجموعه اشعار وی، به همراه اشعار سید عمادلدین علی نسیمی شیروانی، به همت رستم علی‌اف، منتشر گردیده است. این اشعار، در قالب‌های مثنوی، رباعیات و ترجیع‌بند سروده شده است. نعیمی انسانهای راه‌گم کرده را چنین سرزنش می‌کند:
| مسجد و میکده و کعبه و بتخانه یکیست | ای غلط کرده ره کوچه ما خانه یکی است | |
| چشم احول ز خطا گرچه دو بیند یک را | روشن است این که دل و دلبر و جانانه یکیست [۶] |
پانویس
منابع مقاله
علی‌اُف، رستم، «دیوان فارسی فضل‌الله نعیمی تبریزی و عمادالدین نسیمی شروانی»، تهران، انتشارات دنیا، چاپ اول، 1354ش.