تاریخ اجتماعی معرفت: از گوتنبرگ تا دیدرو

تاریخ اجتماعی معرفت: از گوتنبرگ تا دیدرو
پدیدآوران	برک، پیتر (نویسنده) خوشنویس، یاسر (مترجم)
ناشر	نشر کرگدن
مکان نشر	تهران
سال نشر	۱۳۹۹ش
شابک	‎9-54-6420-622-978
کد کنگره	‏

تاریخ اجتماعی معرفت: از گوتنبرگ تا دیدرو تألیف پیتر برک، مترجم یاسر خوشنویس؛ در این نوشتار، درباره‌ی اموری بحث خواهد شد که مردم دوره‌ی مدرن آغازین معرفت تلقی می‌کردند. این کتاب سعی دارد تاریخی اجتماعی ارائه کند که ملهم از نظریه است؛ نظریه‌های طبقاتی امیل دورکیم و ماکس وبر و همچنین صورت بندی‌های متأخرتر فوکو و بوردیو. محدوده‌های زمانی این کتاب از یک سو نوزایی و از سوی دیگر روشنگری است. دوره‌ی مدرن آغازین در این کتاب از گوتنبرگ تا دیدرو را در بر می‌گیرد. یکی از اهداف کتاب را می‌توان در واژه‌ای واحد بیان کرد:«آشنایی زدایی».

گزارش کتاب

پیتر برک مورخی نام آشنا در حوزه‌ی تاریخ اجتماعی و تاریخ فرهنگ است و برخی آثار مهم او به فارسی ترجمه شده است. آثار برک دوره‌ای زمانی از نوزایی تاکنون و طیفی از موسیقی و فرهنگ عمومی تا دانش، و همچنین برخی آثار نظری درباره‌ی تاریخ نگاری را در بر می‌گیرد. برک در کتاب حاضر به تحولات در معرفت بشری در قرن‌های شانزدهم تا هجدهم می‌پردازد که اصطلاحا دوره‌ی مدرن آغازین خوانده می‌شود. آنچه در این میان اهمیت دارد آن است که مقصود از معرفت در اینجا علم در معنای فنی آن نیست و حتی آنچه امروزه صادق می دانیم نیز نیست. بنابراین در فصول مختلف کتاب به معرفت دولت‌های اروپایی درباره‌ی کشورهای دیگر و مردمشان، به معرفتی که از اشکال مختلف جاسوسی حاصل می‌شد و به معرفت درباره‌ی امورجادویی اشاره می‌شود. موضوع کتاب هر آن چیزی است که مردم در اروپای مدرن آغازین معرفت به شمار می آورند. اطلاع ما ایرانیان از این دوره نسبتا محدود است. با این حال، در همین دوره بود که جهان جدیدی که می شناسیم شروع به شکل گرفتن کرد. مجموعه‌ی وسیعی از نهادها، مشاغل، قوانین و دانش‌ها در این دوره پدید آمدند که راه را برای ظهور جهان مدرن، چه از نظر فکری، چه از نظر اجتماعی و چه از نظر صنعتی، گشودند. ما ایرانیان در زمانی که این تغییرات پدید می آمد، تقریبا به طور کامل از آن‌ها بی اطلاع بودیم و تنها در اوایل قرن نوزدهم بود که متوجه شدیم تغییرات گسترده‌ای در اروپا روی داده است. اما از آن پس هم بیشتر متوجه ثمرات ملموس این تحولات از کشتی بخار و راه آهن تا دیوان سالاری مدرن و و همچنین تغییرات پیاپی آن‌ها بوده‌ایم و کمتر به این موضوع پرداخته‌ایم که چه تحولاتی در اروپا روی داده که این خروجی‌ها حاصل آن بود. تا هنگامی که در این باره چندان اطلاع و ارزیابی نداشته باشیم، موضع گیری ما درباره‌ی جهان مدرن، چه از جنس خواستن مشتاقانه‌ی آن باشد چه از جنس روی گردانی از آن، نسنجیده و ساده انگارانه به نظر می رسد.

در این نوشتار، درباره‌ی اموری بحث خواهد شد که مردم دوره‌ی مدرن آغازین - نه نویسندگان معاصر و خوانندگان آن‌ها - معرفت تلقی می‌کردند. این کتاب سعی دارد تاریخی اجتماعی ارائه کند که ملهم از نظریه است؛ نظریه‌های طبقاتی امیل دورکیم و ماکس وبر و همچنین صورت بندی‌های متأخرتر فوکو و بوردیو. محدوده‌های زمانی این کتاب از یک سو نوزایی و از سوی دیگر روشنگری است. دوره‌ی مدرن آغازین در این کتاب از گوتنبرگ تا دیدرو را در بر می‌گیرد؛ به عبارت دیگر، از ابداع چاپ با حروف جابه جایی پذیر در آلمان در حدود سال 1450 تا انتشار دائرة المعارف از دهه‌ی 1750 به بعد. یکی از اهداف کتاب را می‌توان در واژه‌ای واحد بیان کرد:«آشنایی زدایی». هدف این است که نسبت به «نظام معرفتی» ای که در آن زندگی می کنیم، آگاه تر شویم.. هنگامی که فردی درون یک نظام زندگی می‌کند، معمولا این نظام همچون نوعی «فهم عرفی» به نظر می رسد. تنها با مقایسه است که می‌توانیم دریابیم این مورد خاص تنها یکی از نظام ها در میان مجموعه‌ای از نظام هاست.

منابع مقاله

کتابخانه تخصصی تاریخ اسلام و ایران