سرگذشت نام ایران
| سرگذشت نام ایران | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | احدیان، محمدمهدی (نویسنده) |
| ناشر | آوای خاور |
| مکان نشر | تهران |
| سال نشر | ۱۳۹۸ |
| شابک | 2-34-9923-600-978 |
| کد کنگره | |
سرگذشت نام ایران تألیف محمدمهدی احدیان؛ این کتاب پژوهشی است درباره‌ی نام «ایران». واژه‌ی ایران را از دیدگاه زبان شناسی تاریخی بررسی می‌کند، ریشه‌های چهار هزار ساله و معنی آن را می کاود و شواهد ایران و آریا را در نوشته‌های تاریخی اوستا و ادبیات پهلوی، کتیبه‌های شاهان هخامنشی، ساسانی و کوشانی، و نوشته‌های یونانی، عربی و ادبیات هزارساله‌ی فارسی ارائه می دهد.
ساختار
کتاب با پیشگفتار و مقدمه آغاز می‌شود، فهرست عناوین اصلی کتاب به شرح زیر است.
1- ریشه‌های تاریخی نام ایران
2- آریا در ادبیات ودایی و اوستایی
3- آریا در دوره‌ی ماد و هخامنشی
4- آریا و ایران در دوره‌ی اشکانی و ساسانی
5- نام ایران در دوره‌ی اسلامی
6- گفتار پایانی
در پایان کتاب نقشه‌های تاریخی، منابع، نمایه و فهرست تفصیلی شواهد نام ایران آمده است.
گزارش محتوا
نام های جغرافیایی یا جاینام ها واژگانی هستند که از دیدگاه زبان شناسی، تاریخی، جغرافیای تاریخی و پژوهش‌های فرهنگی و سیاسی دارای اهمیت اند. توپونیمی یا جاینام شناسی به بررسی علمی جاینام ها از ابعاد مختلف پرداخته و آن‌ها را با محوریت زبان شناسی تاریخی و در نظر گرفتن اطلاعات تاریخی و جغرافیایی بررسی می‌کند. جاینام شناسی همچنین جاینام ها را از نظر نوع، خرد یا کلان بودن و ساختار صرفی طبقه بندی می‌کند. آگاهی‌های به دست آمده از پژوهش‌های جاینام شناسی، ارزش جاینام ها را آشکار می‌کند و ابعاد مختلف شان را می نمایاند. شناخت تاریخ خود واژه و تاریخ مرتبط با مکان جغرافیایی از نتایج مهم جاینام شناسی است زیرا هر جاینام از نظر زبان شناختی، معنی و تاریخ ویژه‌ی خود را دارد و هیچ جاینامی بی معنی نیست. زبان شناسی تاریخی از طریق ریشه شناسی در زمانی ما را به معنای متقدم یا معنای تاریخی جاینام ها می رساند. جاینام های تاریخی به دلیل نگهداشت اطلاعات تاریخی در خود، در زمره‌ی میراث تاریخی و فرهنگی بوده و پاسداشت آن‌ها حفظ میراث تاریخی تلقی می‌شود.
نام ایران با اهمیت ترین کلان جاینام در تمدن غرب آسیا است که در عرصه‌های تاریخ، جغرافی، فرهنگی و سیاست مشهور است. تداوم کاربرد جاینام ایران طی دو هزاره‌ی اخیر در حالی که خاستگاه و ریشه‌ی آن را تا 3700 سال پیش می‌توان جستجو کرد، اهمیت تاریخی این کلان جاینام را در تمدن بشر نشان می دهد. ایرانی بودن نه از جنبه‌ی انتساب به کشور یا مرزهایی جدید با این نام، بلکه به عنوان مشخصه‌ی تمایز قومی یا فرهنگی، ریشه‌هایی دارد که برخی به دوران تاریخی هخامنشی و ماد، و برخی به دوران اساطیری هندو آریاییان می رسد اما تحولات دوره‌ی ماد و هخامنشی آغازگر پیدایش آگاهی جمعی جدیدی بود که در ایرانشهر ساسانی نمود پیدا کرد. از آغاز دوران ساسانیان، ایران در چهارچوب هویت سیاسی و مرتبط با نام کشور و حاکمیت بر قلمروی سیاسی سربرآورد و ایرانی بودن معنایی جدید و از جهاتی قابل مقایسه و نزدیک به هویت های ملی عصر مدرن یافت. احساس تعلق جمعی به مؤلفه‌های تمایز سیاسی، اجتماعی و فرهنگی ایرانشهر و آنچه هویت کهن ایرانی بود در سراسر دوران اسلامی به شکل‌های گوناگون تداوم یافت.
چگونگی پیدایش و تکوین نام ایران، معنای تاریخی واژه‌ی ایران و اریان، شواهد نوشتاری برجای مانده از نام ایران در منابع مکتوب و مفهوم برخی واژگاه مرتبط با آن از جمله آریا و عراق، موضوعاتی است که این کتاب به آن‌ها می‌پردازد. این کتاب پژوهشی است درباره‌ی نام «ایران». واژه‌ی ایران را از دیدگاه زبان شناسی تاریخی بررسی می‌کند، ریشه‌های چهار هزار ساله و معنی آن را می کاود و شواهد ایران و آریا را در نوشته‌های تاریخی اوستا و ادبیات پهلوی، کتیبه‌های شاهان هخامنشی، ساسانی و کوشانی، و نوشته‌های یونانی، عربی و ادبیات هزارساله‌ی فارسی ارائه می دهد.[۱]
پانويس
منابع مقاله
کتابخانه تخصصی تاریخ اسلام و ایران