در دفاع از خلیل ملکی

دفاع از خلیل ملکی
پدیدآوران	قائمی، کمال (نویسنده)
ناشر	هزار کرمان
مکان نشر	تهران
سال نشر	۱۳۹۹
شابک	‎4-24-5700-600-978
کد کنگره	‏

دفاع از خلیل ملکی تألیف کمال قائمی، موضوع این کتاب شناساندن یکی از چهره‌های مهم تاریخ معاصر ایران در سده‌ی بیستم میلادی است. پژوهشگر مؤلف این کتاب، با بررسی سنده‌های سیاسی و امنیتی و قانونی منتشر شده در کتاب ها و مطبوعات، و بازخوانی متن های تاریخی معاصر، کوشیده است خواننده را از دوره‌های گوناگون زندگی پرفراز و نشیب خلیل ملکی آگاه سازد.

ساختار

کتاب از پنج بخش تشکیل شده است.

بخش نخست: به پیشواز توفان

بخش دوم: خلیل ملکی پس از کودتای 28 مرداد

بخش سوم: محاکمه و دفاعیات خلیل ملکی

بخش چهارم: سه گفتار در باب ابعاد نظری انشعاب های سیاسی

بخش پنجم: پیوست ها

گزارش محتوا

خلیل ملکی از کسانی است که نام او با مفهوم استقلال ایران گره خورده است. کوشش‌های سترگ او در یک نیم قرن فراگیری و آموزاندن دانش سیاسی و رفتار سیاسی، که همانا حرکت در دایره‌ی ممکن ها بود، از او در تاریخ ایران چهره‌ای منحصر به فرد ساخته است. او از کسانی است که در دوران آموزش در غرب از جایگاه میهن خود، آگاهی ای راستین به دست آورد، و برای برآوردن نیازهای آن، دانش آموخت و دانش آموزاند. نقش کم مانند او در راهنمای نسل جوان که در معرض خطرهای برآمده از ماجراجویی و هیجان زدگی‌های معمول بود، او را درخور دریافت فرنام «آموزگار بزرگ» می‌کند؛ آموزگاری که به شاگردان خود در کنار آموزش دیدگاه‌های اجتماعی ،درس استقلال و آزادفکری داد. موضوع کتاب پیش رو شناساندن خلیل ملکی به عنوان یکی از چهره‌های مهم تاریخ معاص ایران در سده‌ی بیستم میلادی است. پژوهشگر مؤلف این کتاب، با بررسی سنده‌های سیاسی و امنیتی و قانونی منتشر شده در کتاب ها و مطبوعات، و باخوانی متن های تاریخی معاصر، کوشیده تا خواننده را از دوره‌های گوناگون زندگی پرفراز و نشیب خلیل ملکی آگاه سازد. او در صفحات مختلف این کتاب، از کوشش‌های خلیل ملکی در دوران پیش و پس از شهریور 1320، در راه سازماندهی مبارزات ضداستعماری با انگلستان و روسیه‌ی شوروی، همراهی او و حزبش با جنبش ملی کردن صنعت نفت و پس از آن، کوشش برای بالندگی نهضت ملی ایران و تشکیل «جبهه‌ی ملی سوم» سخن گفته است. گزارش از کوشش‌های اندیشگی خلیل ملکی برای برپایی سوسیالیسم ایرانی، و مبارزه با چیرگی فکری اتحاد جماهیر شوروی بر جنبش جهانی چپ، از دیگر کارهایی است که پژوهشگر مؤلف این کتاب انجام داده است. مطالب این کتاب در دو قسمت تنظیم شده است. یکی به صورت ارائه‌ی گزارشی از وضعیت ایران در سال‌های پس از شهریور 1320 و طرح و بحث موضوع نفت که به آغاز دوره‌ی تازه‌ای از فعالیت های سیاسی خلیل ملکی پس از انشعاب او و دوستانش از حزب توده انجامید و توضیح گوشه هایی از رویکرد او به این مقوله، و دیگری نیز دوره‌ی بعدی فعالیت های سیاسی خلیل ملکی پس از شکست جنبش ملی شدن صنعت نفت در سال‌های بعد از 28 مرداد 1332 که به دستگیری دوباره‌ی او انجامید، متن مدافعات خلیل ملکی در دادگاه نظامی که انگیزه‌ی اصلی و نخستین در شکل گیری این کتاب که در دفاع از وی نام گرفته، بخش سوم این کتاب را تشکیل داده است. مطالعه این بخش از کتاب، خواننده را با جنبه‌های گوناگون زندگی سیاسی خلیل ملکی و دیدگاه‌های مستقل او که در متن های سیاسی ایران به «راه سوم» مشهور شده، آشنا می‌کند. آگاهی از آنچه خلیل ملکی در سال‌های جنبش ملی شدن صنعت نفت در سنگر استقلال خواهان ایرانی انجام داد، روشن کننده‌ی بسیاری از ابهامات تاریخ معاصر ایران است.

منابع مقاله

کتابخانه تخصصی تاریخ اسلام و ایران