اردبیلی، یوسف بن ابراهیم
اَرْدَبیلی، عزالدین یوسف بن ابراهیم (د پس از ۷۷۵ق/ ۱۳۷۳م)، فقیه شافعی.
| اردبیلی، یوسف بن ابراهیم | |
|---|---|
 | |
| نام کامل | اردبیلی، یوسف بن ابراهیم؛ |
| نام‌های دیگر | اردبیلی، عزالدین یوسف بن ابراهیم؛ |
| لقب | عزالدین؛ |
| نسب | اردبیلی؛ |
| نام پدر | ابراهیم؛ |
| محل تولد | ایران؛ |
| محل زندگی | ایران؛ |
| رحلت | د پس از ۷۷۵ق؛ |
| خویشاوندان | جلال‌الدین عبیدالله بن عوض اردبیلی؛ |
| دین | اسلام؛ |
| مذهب | شافعی؛ |
| پیشه | فقیه؛ |
| اطلاعات علمی | |
| درجه علمی | فقیه؛ |
| اساتید | |
| مشایخ | |
| برخی آثار | 1- الانوار لاعمال الابرار ؛ |
تنها آگاهی ما دربارۀ وی محدود به چند جمله‌ای است كه عثمانی، قاضی صَفَد، بیان كرده، و در ۷۷۵ق (یا ۷۷۹ق) از حیات او در اردبیل با سنی حدود ۷۰ سال گزارش نموده، و با ذكر چند عبارت كوتاه چون «شیخ مشرق» از او تمجید كرده است؛ از اینجا می‌توان استنباط كرد كه اردبیلی در دهۀ نخست سدۀ ۸ق می‌زیسته، و احتمالاً در اردبیل ساكن بوده است. ازجمله نوادگان او جلال‌الدین عبیدالله بن عوض اردبیلی را نام برده‌اند.
آثار
1- الانوار لاعمال الابرار،
اثری كه سبب ماندگاری نام اردبیلی شده، الانوار لاعمال الابرار است.
این اثر در حقیقت مجموعه‌ای از مسائل و فتاوی بر پایۀ فقه شافعی است كه در ۲ مجلد و بر اساس ۷ اثر معروف مذهب شافعی، یعنی الشرح الكبیر، الشرح الصغیر، الروضة، شرح اللباب، المحرر، الحاوی و التعلیقة تدوین شده است. اردبیلی در نحوۀ برخورد با مسائل بر مندرجات این آثار تكیه دارد و چنانكه در مسأله‌ای اختلاف وجود داشت، به نظر اكثریت گرایش یافته است. او برای تمایز نظریات مؤلفان، برای هر كتاب از یك علامت اختصاری استفاده كرده است. درعین‌حال اردبیلی در این اثر به تكمیل مراجع خود نیز پرداخته، و صریحاً بیان كرده است كه یكی از هدف‌های وی در تألیف این كتاب، بیان مسائلی است كه به نظر وی سخت نیازمند بررسی بوده، و در این آثار از قلم افتاده، یا مبهم مانده است. وی در گردآوری این دسته مسائل نیز بر مهم‌ترین كتاب‌های فقها و علمای شافعی، از جمله: تهذیب، تعلیقه و فتاوی نووی، نهایة المطلب جوینی، الوسیط و البسیط ابوحامد غزالی، الحاوی ماوردی، فتاوی قفال، المهذب ابواسحاق شیرازی و التذكرۀ بیضاوی تكیه دارد. الانوار ازآنجاكه مجموعه‌ای از نظریات و آراء علمای شافعی را در بر دارد، به زودی در سرزمین‌های اسلامی رواج یافت و به عنوان كتابی مرجع مورد استفادۀ فقها قرار گرفت و ازجمله متون متداول مورد مطالعۀ دانش‌پژوهان شمرده شد، چندانكه نسخه‌های خطی فراوانی از آن بر جای مانده است.
شرح‌ها
همین امر و نیز سنگینی متن سبب شد كه در طی قرون، حواشی مختلفی بر آن نوشته شود و حتى در شرح آن از شروح دیگر منابع فقه شافعی همچون اسنی المطالب زكریای انصاری و تحفة المحتاج ابن حجر هیتمی نیز استفاده شود. برخی از این شرح‌ها اینهاست: «الكمثرى» كه در سدۀ ۱۲ق تألیف شده است، حاشیۀ حاج ابراهیم، تعلیقۀ جلال‌الدین دوانی، تعلیقۀ اشمونی، شرح الانوار بوشی و انوار الانوار سراج یمنی. الانوار نخستین‌بار در قاهره (۱۳۲۸ق) و مجدداً در همانجا (۱۳۸۹ق/ ۱۹۶۹م) به همراه ۲ حاشیۀ آن، یعنی «الكمثرى» و «حاشیۀ» حاج ابراهیم، در ۲ مجلد به چاپ رسیده است. همچنین شرحی بر مصابیح بغوی مشتمل بر ۳ مجلد را به وی نسبت داده‌اند. [۱].
پانویس
- ↑ صادقی، مریم، ص483ج7
منابع مقاله
صادقی، مریم، دایره المعارف، دائرةالمعارف بزرگ اسلامی، زیر نظر کاظم موسوی بجنوردی، تهران مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی، چاپ دوم، سال1377