أساس الإقتباس في المنطق
| أساس الإقتباس في المنطق | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | نصیرالدین طوسی، محمد بن محمد (نويسنده)
ملاخسرو، محمد بن فرامرز (مترجم) شافعی، حسن (محقق) جمال‌الدین، محمد سعید (محقق) |
| ناشر | المجلس الأعلی للثقافة |
| مکان نشر | مصر - قاهره |
| سال نشر | 13سده |
| چاپ | 1 |
| شابک | 977-01-6875-5 |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | /ن6الف5 50 BC |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
أساس الاقتباس في المنطق، ترجمه‌ای به زبان عربی به قلم مدرس مدرسه حلبیه، قاضی عثمانی و شیخ‌الاسلام دولت سلطان محمد فاتح؛ ملا خسرو (درگذشته 885ق)، از کتاب فارسی أساس الاقتباس از آثار منطقی فقیه و اصولی شیعه خواجه نصیرالدین طوسی (۵۹۷- ۶۷۲ق)، است که به آموزش دوره کامل دانش منطق می‌پردازد. پیش از این، متن فارسی این کتاب به نام أساس الاقتباس معرفی شده است.
ویژگی‌های نسخه حاضر
- رئیس دانشگاه اسلامی جهانی اسلام‌آباد پاکستان؛ حسن شافعی و استاد دانشکده ادبیات دانشگاه عین شمس قاهره؛ محمدسعید جمال‌الدین اثر حاضر را تصحیح کرده و برای آن مقدمه نوشته‌اند.
- محققان کتاب، در مقدمه خود به بیان موارد ذیل پرداخته‌اند:
- معرفی نویسنده منطق‌دان، خواجه نصیرالدین طوسی
- توضیح درباره اثر فاخر منطقی او، أساس الاقتباس و جایگاه آن در بین سایر آثار خواجه نصیرالدین طوسی
- شناساندن مترجم؛ منلا خسرو و ویژگی ترجمه حاضر.
هدف و روش
- مترجم، با بیان اینکه ترجمه کتاب حاضر به فرمان کسی انجام شده است که تبعیت از دستورش لازم و سرپیچی از فرمانش ناممکن بوده است؛ وی بعد از مدح (منظوم و منثور) نام او را «سلطان محمدخان بن سلطان مرادخان بن سلطان محمدخان» ذکر کرده است.[۱]
- محققان یادآور شده‌اند که خواجه نصیرالدین طوسی کتابی به زبان عربی به نام رسالة المقولات أو قاطیغوریاس در 10 فصل دارد که ترجمه دقیقی از مقاله دوم أساس الاقتباس است و نسخه‌های خطی متعددی از این کتاب در ایران یافت می‌شود.[۲]
مترجم و ترجمه
- به‌گفته محققان: مترجم این اثر، محمد بن فرامرز بن خواجه‌علی مشهور به «مولانا خسرو» یا «منلا خسرو» است که پدرش از امیران ترکمان بود.
- حسن شافعی و محمدسعید جمال‌الدین کتاب أساس الاقتباس را بزرگ‌ترین و مهم‌ترین کتاب منطقی خواجه نصیرالدین طوسی دانسته‌اند که در سال 642ق. تألیف شده است؛ هرچند شرح الإشارات و تعديل المعيار في نقد تنزيل الافكار از جنبه انتقادی برتر از آن هستند.[۳]
- محققان نوشته‌اند: هرچند تاریخ دقیق ترجمه مشخص نیست، ولی به نظر می‌رسد که بعد از فتح قسطنطنیه بوده است و در قصیده مدح سلطان محمد فاتح در آغاز کتاب، به آن اشاره‌ای وجود دارد.[۴]
- گفتنی است که کتاب حاضر، جزء اول این اثر را تشکیل می‌دهد و از آغاز کتاب تا پایان قسم اول از فن اول علم قیاس را دربرمی‌گیرد و ادامه مطالب در جزء دوم با قسم دوم از این فن: قیاسات شرطی اقترانی و استثنایی آغاز می‌شود.[۵]
مقایسه ترجمه عربی با متن فارسی
- متن اصلی (فارسی): «هر علمی و ادراکی که باشد چون آن را اعتبار کنند، از دو حال خالی نباشد یا مجرّد یابند از حکم چه به اثبات و چه به نفی. و آن را تصوّر خوانند. یا مقارن حکم یابند به اثبات یا نفی، و آن را تصدیق خوانند.» [۶]
- ترجمه (عربی): «کلّ علم و ادراک اذا اعتبر لایخلو عن حالین: اما ان یجدوه مجردا عن الحکم بإثبات أو بنفي و یسمّونه تصوّراً أو یجدوه مقارناً للحکم بالإثبات أو بالنفي و یسمّونه تصدیقاً.» [۷]
- مقایسه و داوری اجمالی: با مقایسه این دو کلام، ترجمه عربی جمله مذکور، درست و دقیق به نظر می‌رسد و اشکالی در آن مشاهده نشد. البته نظر تفصیلی و تخصصی درباره میزان مطابقت تمامی ترجمه حاضر با متن اصلی، پژوهشی زمان‌بر و بر عهده متخصصان امین است.
پانویس
منابع مقاله
- مقدمه مترجم و محققان و متن کتاب.
- طوسی، خواجه نصیرالدین، أساس الاقتباس، تصحیح مدرس رضوی، انتشارات دانشگاه تهران، آذر 1361.