سبزواری خراسانی، ابراهیم
محمدابراهيم بن محمدعلى سبزوارى خراسانى (متوفای حدود ۱۳۵۸ق)، ملقب به «وثوق الحكماء»، يكى از شاگردان حاج ملا هادى سبزوارى و آقا ميرزا محمد امجد سبزوارى است و از صاحب جواهر و شيخ نوح نجفى اجازه اجتهاد گرفته است.
| نام | سبزواری خراسانی، ابراهیم |
|---|---|
| نامهای دیگر | وثوق ال‍ح‍ک‍م‍اء، ابراهیم
خراسانی، محمد ابراهیم سبزواری، ابراهیم |
| نام پدر | محمدعلی |
| متولد | 1317 ش |
| محل تولد | |
| رحلت | متوفای حدود ۱۳۵۸ق |
| اساتید | ميرزا محمد امجد سبزوارى |
| برخی آثار | شرح گلشن راز (سبزواری) |
| کد مؤلف | AUTHORCODE03788AUTHORCODE |
درباره زندگى او اطلاع چندانى در دست نيست؛ فقط همين قدر به دست آمد كه او يكى از شاگردان «آقا ميرزا محمد امجد سبزوارى» است و از صاحب جواهر و «شيخ نوح نجفى» اجازه اجتهاد گرفته است.
به نظر می رسد با توجه به اینکه صاحب جواهر در سال 1266ق از دنیا رفته است نمی‌تواند به صورت مستقیم از ایشان اخذ اجتهاد کرده باشد بجز اینکه از معمرین بوده باشد.
شاگردانى نزد «محمدابراهيم سبزوارى» به تلمّذ پرداخته‌اند كه يكى از آنها، «ابوالحسن ميرزا» ملقب به «شيخ الرئيس»، متوفاى حدود 1333ق، است.
مرحوم ميرزا محمد على معلم حبيب‌آبادى در جلد دوم كتاب «مكارم الآثار» كه تعلق به معرفى احوال رجال قرون سيزدهم و چهاردهم هجرى دارد، در ميان شاگردان «حاجى ملا هادى سبزوارى» به عنوان نفر «سى و هشتم، ميرزا ابراهيم سبزوارى» از او نام مى‌برد، و هيچ اطلاع ديگرى در اختيار خواننده نمى‌گذارد.
آقاى دكتر «غلامحسين رضانژاد نوشين» نيز در كتاب «حكيم سبزوارى» در ميان شاگردان «حاجى ملا هادى سبزوارى» به شخصيت مورد نظر ما توجه دارد، ولى او نيز اطلاع چندانى به خواننده كتابش نمى‌دهد:
«وثوق‌الحكماى سبزوارى به علت سكونت در سبزوار بيشتر دوره‌هاى تدريس حكيم را ديده و حكمت را به كمال رسانده است؛ و به منظومه‌ى گلشن راز و نيز به بعضى از ادعيه‌ى صحيفه‌ى سجاديه و مباحث مشكل و مضامين عاليه‌ى آن شرحى نوشته است كه در سال 1342 پايان يافته است. وثوق الحكماء در مقدمه‌ى اين شرح نام خود را عبد فانى حاج ميرزا محمد ابراهيم سبزوارى مى‌نويسد، و مى‌گويد بعد از مراجعت سفر تهران در سبزوار به تأليف اثر ارزشمند خود اقدام كرده است».
استاد «منوچهر صدوقى سها» نيز در كتاب «تاريخ حكما و عرفاى متأخرين صدر المتألهين» تنها به ذكر نام شخصيت مورد توجه ما پرداخته و در زمره‌ى شاگردان سبزوارى از او نامى به‌ميان مى‌آورد: «وثوق الحكماء سبزوارى شارح گلشن راز مطبوع، افادت آقا ميرزا محمد امجد سبزوارى - طاب ثراهما - را».
استاد «احمد منزوى» در «فهرست نسخه‌هاى خطى فارسى» در معرفى «شرح گلشن راز» سبزوارى مى‌نويسد:
«شرح گلشن راز از محمد ابراهيم فرزند محمد على سبزوارى خراسانى، ملقب به وثوق الحكماء، درگذشته پيرامن 1358. اين گزارش را پس از شرح دعاى عديله كه به سال 1318 نگاشته بود، گويا در 28 شعبان 1353 به انجام رسانده است، و به سال 1330 در تهران در 414 صفحه به‌چاپ رسيده است [ذريعه]. نگارنده شاگرد حاج ملا هادى سبزوارى (اسرار الحكم: 732) بوده و در اين گزارش از افادات او بهره برده است.
استاد «خان‌بابا مشار» در كتاب «فهرست مؤلفين كتب چاپى» درباره‌ى نويسنده مورد نظر ما مى‌نويسد: «وثوق الحكماء حاج ميرزا ابراهيم بن محمد على سبزوارى خراسانى (حدود 1358 ه. ق)
1. شرح دعاى كميل: تهران، سنگى،
2. شرح دعاى عديله: تهران، 1329 ق، سنگى، رقعى، 223 ص.
3. شرح صحيفه سجاديه، تهران، 1329 ق، سنگى، رقعى، 340 ص و: تهران، 1349 ق، سنگى، رقعى، 340 ص.
4. شرح گلشن راز، تهران، 1330 ق، سنگى، رقعى، خط جمال الدين بن ابو طالب شيرازى، 414 ص. و: تهران، 1316 ش، سنگى، رقعى، 448 ص».
آن استاد همين اطلاعات را در كتاب «فهرست كتابهاى چاپى فارسى» تكرار كرده‌اند.
مرحوم استاد «محمد تقى دانش‌پژوه» در مجلد يازدهم «فهرست كتابخانه مركزى دانشگاه تهران» در معرفى «شرح گلشن راز» مى‌نويسد:
«از حاج ميرزا محمد ابراهيم خان بن محمد على خراسانى سبزوارى كه در روز پنجشنبه شعبان 1353 ساخته است (مشار 1026 - طوس 323:4 - ذريعه 268:13)».
ايشان در معرفى نسخه‌اى از شرح گلشن راز كه تنها نسخه‌ى خطى شناخته‌شده‌ى اين اثر است و ما از آن سود جسته‌ايم، مى‌نويسد:
سپس آقاى گلچين معانى شرح يك بيت از شرح گلشن راز سبزوارى را نمونه‌وار، ذكر مى‌كنند. آنگاه مى‌افزايند كه استاد غلامرضا كيوان سميعى در «مفاتيح الاعجاز» چاپ 1337 طهران، صفحه‌ى هشتاد و يك گفته‌اند كه اين شرح «التقاطاتى چند از كتب مرحوم حاج ملا هادى سبزوارى» است.
در «فهرست كتابخانه آستان قدس رضوى» هنگام معرفى كتاب «شرح گلشن راز» مى‌نويسد: «شارح حاج ميرزا محمد ابراهيم بن محمد على سبزوارى. ترجمه‌اش به‌نظر نرسيد. گمان مى‌رود از فضلاى سده‌ى كنونى باشد».
اين حد اكثر اطلاعاتى است كه ما از اين حكيم متأله در دست داريم[۱].
آثار
آثار «وثوق الحكماء» عبارتند از:
- شرح صحيفه سجاديه،
- شرح دعاى كميل،
- شرح دعاى عديله
- شرح گلشن راز شيخ محمود شبسترى.
پانویس
- ↑ عباسی داکانی، پرویز: ص11-14
منابع مقاله
- برگرفته از مقدمه كتاب گلشن راز، به قلم پرويز عباسى داكانى، ص 10
- نشريه زبان و ادبيات، دانشكده ادبيات و علوم اسلامى دانشگاه تهران، پاييز 1379، شماره 155 به قلم محمدرضا برزگر خالقى..