تبار خیزش: مسائل سرمایه‌داری معاصر در خاورمیانه

تبار خیزش: مسائل سرمایه‌داری معاصر در خاورمیانه
پدیدآوران	هنیه، آدام (نویسنده) احمدیان هروی، لادن (مترجم)
ناشر	پژوهشگاه فرهنگ هنر و ارتباطات
مکان نشر	تهران
سال نشر	۱۳۹۹
شابک	‎6-166-452-600-978
کد کنگره	‏

تبار خیزش: مسائل سرمایه‌داری معاصر در خاورمیانه تألیف آدام هنیه؛ با ترجمه لادن احمدیان هروی؛ کتاب پیش رو از معدود آثاری است که در اوج تحولات بهارعربی با رویکرد اقتصاد سیاسی نوشته شده است و از این رو، جایگاهی متمایز در میان سایر تحلیل ها دارد.

ساختار

این کتاب مشتمل بر هفت فصل است:

فصل اول: نظریه ها و چشم اندازها- در این فصل نویسنده با نقد رویکردهای متعارف که تحولات خاورمیانه را عموما با اتکای نظری به دوگانه ی مبهم دولت / جامعه ی مدنی بررسی می کنند، نشان می دهد که جریان اصلی مطالعات خاورمیانه گرفتار نوعی استثناگرایی روش شناختی است؛ گویی مقولات اساسی جامعه شناسی همانند دولت و طبقه برای مطالعه ی خاورمیانه ناکافی اند. این رویکرد باعث شده است که مسائل عینی خاورمیانه در هاله ای رازآلود از فرهنگ گرایی مستتر شود. در نتیجه، نویسنده تحلیل طبقاتی با مبنای بررسی پویایی های اجتماعی در خاورمیانه قرار می دهد که ناگزیر به بررسی چگونگی بسط سیاست های نئولیبرالی در چند دهه ی گذشته گره خورده است.

فصل دوم: ارائه ی تصویری از منطقه: امپریالیسم و خاورمیانه- نویسنده در این فصل نشان می دهد که تحقق نئولیبرالیسم در خاورمیانه، همچون دیگر نقاط جهان، بدون اتکا به ابزارهای قهری دولت و بدون تمرکز شدید قدرت دولتی ممکن نبوده است. با خواندن سیر تاریخی تحولات، مخاطب در می یابد که چگونه پیاده سازی گام به گام سیاست های نئولیبرالی به تغییر ماهیت قدرت دولتی در خاورمیانه انجامید و دولت به ابزاری برای بازسازی روابط طبقاتی به نفع تمرکز و تجمیع هرچه بیشتر سرمایه در دست گروهی اندک بدل شد.

فصل سوم: ترسیم نقشه ی تجربه ی نئولیبرالی- خصوصی سازی و گفتمان بحران، مقررات زدایی بازار کار، مشارکت عمومی- خصوصی و هدف گرفتن زیرساخت ها، گشودن درها به بازار جهانی، قدرت سرمایه ی مالی، تمرکزیابی و استبداد – شکل جدیدی از نهادینه کردن قدرت دولتی، تمرکز زدایی و خودمختاری و دولت به عنوان مجرای ثروت از مطالب این فصل می باشند.

فصل چهارم: سرمایه داری و اصلاحات ارضی در شمال آفریقا- تعدیل ساختاری و انقلاب کشت و صنعت، سلب مالکیت، مهاجرت و رشد تهیدستان روستایی، تکوین طبقاتی در مناطق روستایی، کشت و صنعت و بورژوازی روستای و بالاخره بازآرایی کشاورزی در خاورمیانه از مباحث این فصل است.

فصل پنجم: طبقه و دولت در کرانه ی باختری: نئولیبرالیسم تحت اشغال- اشغال 1967، توافق اسلو، ارتش ذخیره ی دورانداختنی نیروی کار، انتقاضه ی دوم، شکاف غزه- کرانه ی باختری، چرخش نئولیبرال، بی طرف بازار و پنهان کردن مسئله ی قدرت، ازمطالبیست که در این فصل آمده است.

فصل ششم: گستره ی منطقه ای: بازگرداندن دولت های عربی خلیج به صحنه- اهمیت کارگر مهاجر، فهم ماهیت کار مهاجر در خلیج، الگوها و وضعیت کار مهاجر در خلیج، تعمیق استثمار، توسعه ی طبقات سرمایه دار، بین المللی شدن سرمایه ی خلیج؛ عناوین فرعی این فصل را تشکیل می دهد.

فصل هفتم: بحران و انقلاب- از شمال آفریقا تا سوریه: خطوط انقلاب، یمن، بحرین، لیبی، سوریه، مضامین مشترک، مسیرهای مختلف، لحظه ی ضدانقلاب، وعده ی اغواگر کمک، اخوان المسلمین و ضد انقلاب و پیش بینی آزادی نیز مجموعه مطالب این فصل می باشند.

معرفی کتاب

کتاب پیش رو از معدود آثاری است که در اوج تحولات بهارعربی با رویکرد اقتصاد سیاسی نوشته شده است و از این رو، جایگاهی متمایز در میان سایر تحلیل ها دارد. در این کتاب، نویسنده به جای پرداختن به سیاست ورزی روز، عمدتا به واکاوی روندهای تاریخی و تحولات طبقاتی ملازم آن می پردازد تا زمینه ی شکل گیری اعتراضات و به تبع آن، دلالت های سیاسی این جنبش ها را تحلیل کند. افزون بر رویکرد نظری نویسنده، وجه متمایز کتاب برجسته کردن حوزه هایی است که در مطالعات متداول خاورمیانه عمدتا مغفول مانده است.

کتاب حاضر دعوتی است به بازخوانی تاریخ اقتصاد سیاسی منطقه ی خاورمیانه. این کتاب روایت ضدانقلاب نئولیبرالی است که از چهار دهه ی گذشته، تمامی عرصه های حیات اجتماعی – اقتصادی منطقه را آماج حملات خود قرار داده است. آدام هنیه، نویسنده ی فلسطینی تبار و استاد دانشگاه سوآس، با روایتی درخشان و با بهره گیری از مطالعات تجربی می کوشد تا خطوط اصلی تحولات نئولیبرالی در منطقه را ترسیم کند ونشان دهد که دستاورد این سیاست ها برای مردم خاورمیانه چه بوده است. از این رو این کتاب جزء معدود آثاریست که در اوج تحولات بهار عربی با رویکرد اقتصاد سیاسی نوشته شده است و جایگاه متمایزی در میان سایر تحلیل ها دارد. در این کتاب، نویسنده به جای پرداختن به سیاست ورزی روز، عمدتا به واکاوی روندهای تاریخی و تحولات طبقاتی ملازم آن می پردازد تا زمینه ی شکل گیری اعتراضات و به تبع آن، دلالت های سیاسی این جنبش ها را تحلیل کند. افزون بر رویکرد نظری نویسنده، وجه متمایز کتاب برجسته کردن حوزه هایی است که در مطالعات متداول خاورمیانه عمدتا مغفول مانده است. همان که پیش از این نیز بدان اشاره شد.

منابع مقاله

کتابخانه تخصصی تاریخ اسلام و ایران