اندیشه اصلاحی در نهضت‌های اسلامی
اندیشه اصلاحی در نهضت‌های اسلامی ، تألیف محمدجواد صاحبی، نقد و بررسی اندیشه‌هایی است که در جریان‌های مهم تاریخی دنیای اسلام نقش داشته‌اند و بحث از قیام‌ها و انقلاب‌ها، در راستای تحلیل صاحبان اندیشه در آن موضوعات است.
| اندیشه اصلاحی در نهضت‌های اسلامی | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | صاحبی، محمدجواد (مؤلف) |
| ناشر | کیهان |
| مکان نشر | ایران - تهران |
| سال نشر | 1367 |
| چاپ | اول |
| زبان | فارسی |
| تعداد جلد | 1 |
نویسنده به واژه‌های «اصلاح» و «افساد» در قرآن، به عنوان دو مفهوم متضاد اشاره کرده، و مورد استعمال «اصلاح» در قرآن را رابطه میان دو فرد یا خانواده و یا محیط اجتماعی ذکر کرده است. مراد نویسنده در کتاز از این واژه، اصلاح اجتماعی است. او برای مفهوم اصلاح و اصلاح‌طلبی از قرآن و الفاظ ائمه اطهار(ع) مدد جسته، و آنها را پرچمدار نهضت‌های اصلاحی و اجتماعی ذکر نموده است. او سپس پیشینه تاریخی هزارساله‌ای را برای جنبش‌های اصلاحی در میان مسلمانان یادآور شده و حدیثی که درباره وجود و ظهور احیاگر و مصلح در هر سده است، مورد نقد و بررسی قرار داده است.
وی اصلاح اسلامی را تغییر در جهت رشد و کمال انسان، که هم مبارزه با آداب و عادات ناپسند را لازم می‌شمارد و هم سیستم‌های حاکم بر اجتماع را بر حرکت در طریق حق و صواب وامی‌دارد، تعریف کرده است. دستور به جهاد اکبر و جهاد اصغر در اسلام، گویای این مفهوم در این آیین است. به اعتقاد نگارنده، اصلاح در دو بعد فردی و اجتماعی باید انجام گیرد، و معیار شناخت صحت و سقم قیامهای اسلامی این دو معیار است. در این راستا، قیامهای علویان در دوره اموی و عباسی غالباً قیامهای اصلاحی ذکر شده است و قیامهایی نظیر قیام بابک خرمدین از ویژگی‌های قیام اسلامی برخوردار نیستند.
نویسنده با تقسیم حرکت‌های اسلامی به جنبش‌های فکری، جنبش‌های اجتماعی و یا جنبش‌های فکری – اجتماعی، نهضت غزالی را یک نهضت فکری محض ذکر می‌کند، که درصدد احیای علوم دین بود. او نهضت سربداران را از عظیم‌ترین نهضت‌ها بعد از نهضت‌های علوی در عصر امامان(ع) می‌داند.
صاحبی ضمن بررسی اجمالی اندیشه‌های اصلاحی در نهضت اخوان الصفا، آن را دارای ویژگی برخوردار از اصلاح فکری و اجتماعی می‌داند.
او در مورد نهضت وهابیت می‌گوید که هدف محمد بن عبدالوهاب، آنچنان که خود و پیروانش مدعی بوده‌اند، بازگرداندن اسلام به خلوص و سادگی آغازین و پیکار با بدعت در دین بود؛ هر چند به انحراف کشیده شد.
نویسنده، نهضت اخباریگری را بازتاب عقل‌گرایی افراطی معتزلی، استنباط‌های خشک فلسفی و داشتن تعصبات تند سنی ذکر می‌کند.[۱]
پانویس
- ↑ حقیقت، سید صادق، ص83-84
منابع مقاله
حقیقت، سید صادق، اندیشه سیاسی در اسلام: کتاب‌شناسی توصیفی، تهران، انتشارات بین‌المللی الهدی، 1377ش.