عزاداری از دیدگاه مرجعیت شیعه
| عزاداری از دیدگاه مرجعیت شیعه | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | ربانی خلخالی، علی (نویسنده) |
| ناشر | انتشارات مکتب الحسین(ع) |
| مکان نشر | قم |
| سال نشر | 1361ش |
| چاپ | دوم |
| کد کنگره | |
عزاداری از دیدگاه مرجعیت شیعه تألیف علی ربانی خلخالی؛ کتاب حاضر، که نخست در ذى حجّۀ سال ١٣٩٩ق منتشر شد، ترجمۀ کتاب فتاوى العلماءالاعلام فى تشجیع الشعائر الحسینیّة، با اضافاتى بر آن، است. این کتاب مشتمل بر دیدگاه مراجع تقلید و عالمان شیعه دربارۀ اهمیّت و ضرورت عزادارى بر امام حسین(ع)است. در آغاز، بیانات امام خمینی و آیت‌الله گلپایگانى در این باره آورده شده و آنگاه فتوای شیخ محمدحسین نائینی و ترجمۀ آن ارائه گردیده است. فتواى نانینی خطاب به مردم بصره و حومۀ آن و در قالب نامه است و در ربیع‌الاوّل 1345 نوشته شده است. این فتوا در بردارنده چهار مطلب است:
- جواز و حتّى رجحان به راه انداختن دسته‌های عزاداری در کوچه‌ها و خیابانهاو، در کنار آن، لزوم پیراستن این سنّتھا از محرّمات.
- جواز سینه‌زنی، حتّی اگر موجب سرخی و سیاهی پوست شود. همچنین جواز زنجیرزنی، حتّی اگر موجب بیرون آمدن خون شود. و نیز جواز شمشیر زنی و قمه‌زنی، مشروط به اینکه انسان از ضرر آن مصون باشد و صدمه‌ای به استخوان نرسد.
- جواز شبیه‌خوانی و شبیه درآوردن، حتّی اگر مستلزم این باشد که مردان لباس زنان را بپوشند.
- جواز طبل زدن، مشروط به اینکه از آن در مجلسهای لهو وشادى استفاده نشود. (ص 46 -48 و ٥٣-٥٥).
آنگاه فتوای چند تن از مراجع تقلید آمده است که همگی فتوای نائینی را صحیح دانسته‌اند؛ از جمله: سیّد عبدالهادى شیرازى، سیّد محسن طباطبائى حکیم، سیّد ابوالقاسم موسوى خونى، سیّد محمود حسینى شاهرودى، محمَدحسین آل کاشف الغطاء.
«تقریر وامضاء اعاظم فقها و مجتهدین و مراجع تقلید شیعیان جهان»، عنوان بحث بعدی کتاب است. در این بحث نام دهها تن از عالمان شیعه آمده و گفته شده که آنها مراسم زنجیرزنی و قمه‌زنی و شبیه درآوردن را «می‌دانستند و می‌دیدند و مى‌شنیدند» وبا این وصف، «تقریر و امضاء و حکم به جواز و استحباب نموده و جلوگیرى نفرموده‌اند.» (ص٩٥). سبس متن وترجمۀ رساله‌اى از آیت‌الله سیّد هادى خراسانى حائرى آمده که عنوان آن عبارت است از: فى جواز التشابیه وضرب القمات و الطبول فى عزاء سیدالشهداء علیه‌السلام.
آنگاه نظر یا فتواى دهها تن از مراجع تقلید و مجتهدان دربارۀ اهمیّت و ضرورت عزاداری بر امام حسین(ع) آمده که یا اشاره به فتواى نائینى کرده وآن را صحیح دانسته‌اند و یا اینکه بدون اشاره به آن، از پاداش عزادارى سخن گفته‌اند. برخى از اعلامى که نظر یا فتوایشان در این بخش از کتاب آمده است عبارتند از: عبدالکریم حائرى، سیّد محمدهادى حسینى میلانى، امام خمینى، سیّد ابوالقاسم موسوى خوئی، سید محمدرضا موسوی گلپایگانی، سیّد شهاب‌الدّین مرعشى نجفى، سیّد حسن طباطبائى قمى، محمّدعلى عراقى (اراکى)، على نمازى شاهرودى، ناصر مکارم شیرازى، حسن حسن‌زاده آملى، محمّد فاضل، مرتضى حائرى، سیّد رضا صدر، عبدالله جوادی آملی.
از نوادر کتاب حاضر یکی این است که آیت‌الله گلپایگانى در مقابل کسانی که در پی سرد کردن مجالس روضه خوانی بودند، گفته است: «روضه خواندن بر شما [روحانیون] واجب است نه مستحب واگر کسى منبر رفت و روضه نخواند نھی از منکرش کنید و بگوئید چراروضه نخواندی». (ص ده ۔ یازده). مطلب دیگراینکه برخی از اعلام ورود در آتش را در مراسم عزاداری، که در برخى از کشورهارایج است، جایز دانسته‌اند؛ از جمله: سیّد محمدجواد طباطبائى تبریزى (ص62)، سیّد محمود حسینى شاهرودى (ص64)، سیّد مرتضى فیروزآبادى (69)، سیّد محسن طباطبائى حکیم (ص٧٧). وآخرین نکته اینکه از شیخ خضر بن شلال در کتاب ابواب الجنان نقل شده است: آنچه از تمام نصوص واخبار در زیارت امام حسین(ع)آمده است، اگرچه با ترس باشد، چنین برمی‌آید که«لطم و گریه و زاری برامام حسین(ع) به هر طور که مقدور باشد اگر چه علم به مرگ داشته باشد جایز مى باشد!» (ص 74).
مشابه کتاب حاضر، کتابى با این مشخصات است: سبط حسین زیدى. عزادارى سیدالشهداء علیه‌السّلام: فتاوى علماء گرام و مراجع عظام شیعه. [پاکستان]، بینا، بی تا.٢١۶ص، رقعی. تصویر، سند.
بسیارى از مطالب این کتاب برگرفته از کتاب عزادارى از دیدگا، مرجعیّت شیعه است. البتّه کاستیها و اضافاتی نسبت به کتاب مزبور دارد.
برای تحقیق بیشتر دربارۀ عزاداری رجوع شود به:
سید حسن شیرازى. الشعائر الحسینیة. بیروت، دارالصادق، بى تا. ١٣٣ص، رقعى.
سید محمدمهدی مرتضوی لنگرودی. ارمغان هند و پاک چاپ دوم: قم،
انتشارات ائمه، ربیع‌الاول ٢٢۴.١۴٠۶ص، جیبی. تصویر.
این کتاب حاصل مشاهدات و شنیده‌هاى نویسنده از مراسم عزادارى شیعیان هندوستان و پاکستان است و مطالب بسیار غریبى در آن ملاحظه مى‌شود.
على بن عبدالله بحرانى سترى. قامعة اهل الباطل بدفع شبهات المجادل فى جواز البکاء والرثاء .... تصحیح نبیل رضا علوان. بیروت، دارالکتاب الاسلامى، 1413 .138ص، و زیری.
فتاوى علماى بزرگ پیرامون شعائر حسینى. ترجمۀ ع.ص. مقدّمۀ احمد معرفت. بی‌م، مؤسسۀ امام صادق(ع)، بی‌تا. ٩۶ص، جیبی.
میرزا عبدالرزاق محدث حائرى اصفهانى. بررسى پیرامون مواکب حسینیه، مقدّمۀ سید محمدباقر بنی سعید لنگرودی [قم )، بى‌نا، تاریخ مقدّمه ربیع‌الثّانى ١٣٩٧.٢٠ + ١٣۶ص، رقعی
این کتاب بیانگر «ادلە قاطعە بر جواز و رجحان سینەزنی و زنجیرزنی و قمەزنی و شبیه گردانى در سوگوارى حضرت امام حسین علیه‌السّلام وانتقاد از عدم جواز آن»است.
سید صالح شهرستانى. تاریخ النیاحة على الامام الشهید الحسین بن على(ع). تهران، منشورات جماعة النشر والعلاقات الاسلامیة، ١٣٩٣ق. ٢ز، ٢٠٠ + ١٧۵ص، جیبی.
این کتاب ذیل عنوان عزادارى حسین(ع) از زمان آدم(ع) تا زمان ما(عنوان روى جلد: تاریخچۀ عزاداری حسینی از زمان آدم(ع) تا زمان ما در تمام کشورهای جهان) به فارسی ترجمه شده و در آن به نام مترجم تصریح نشده است. بى م، انتشارات حسینیۀ عماد زاده، تاریخ پایان کتاب رجب 1403.[۱]
پانویس
- ↑ اسفندیاری، محمد، ص214-217
منابع مقاله
اسفندیاری، محمد؛ کتاب‌شناسی تاریخی امام حسین(ع) به ضمیمه امام حسین(ع) در الذریعه، سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، تهران، چاپ اول، زمستان 1380