نیل المرام في مذهب الأئمة علیهم‌السلام

نیل المرام في مذهب الأئمة علیهم السلام
پدیدآوران	عبدالرحیم بن معروف (نويسنده) جعفریان، رسول (گردآورنده)
عنوان‌های دیگر	یک دوره کامل فقه فارسی شیعی
ناشر	نشر مورخ
مکان نشر	ایران - قم
سال نشر	1395ش
چاپ	1
شابک	‎978-964-9051-88-8
موضوع	فقه جعفری - قرن 9 ق. (تاریخ تشیع در مازندارن)
زبان	فارسی
تعداد جلد	1
کد کنگره	/ر5ن9 182/5 BP
نورلایب	مطالعه و دانلود pdf

نیل المرام في مذهب الأئمة علیهم‌السلام، نوشته عبدالرحیم بن معروف رستمداری، یک دوره کامل فقه فارسی شیعی است و به گفته رسول جعفریان علاوه بر ارزش مذهبى و حقوقى، ارزش تاريخى هم دارد؛ به‌ويژه از آن‌جهت که مربوط به ايران پيش از دوره صفویه و از يك محيط خاص جغرافيايى يعنى مازندران غربى است و در تبديل وضعيت مذهبى اين ديار از تسنن به تشيع و توسعه فقه امامى در ميان مردم «رستمدار»، نقش مهمى داشت

هدف و روش

• نویسنده تأکید کرده است: این کتاب را به دستور کاووس نوشته است تا در مذهب ائمه معصومين(ع) كتابى جامع فراهم شود، به‌صورتی که اكثر مسائل و احكام شرع اسلام روشن گردد تا اگر قضّات زمان و فقیهان و متصدّيان فتاوى آن مکان را بعد از آن خطايى يا ميلى و جفايى به‌سبب نادانى يا به‌واسطه رشوه‌ستانى واقع شود، شاهزاده از مطالعه اين كتاب، همه موارد خطا را دریابد

• محقق کتاب و مورخ معاصر؛ رسول جعفریان (متولد 1343ش)، با بیان این نکته که شناخت بنده نسبت به كتاب نيل المرام فى مذهب الائمة عليهم‌السلام، در پى جستجو براى تاريخ تشيع در ايران بود و اشاراتى كه در مقدمه اين كتاب درباره زمان رسميت تشيع در مازندران غربى بود، توجه بيشتر مرا به آن جلب كرد؛ افزوده است:

• نيل المرام، اثر فقهى جامع و البته خلاصه، به فارسى است كه پيش از سال 857 هجرى در روزگار كيومرث بن بيستون (متوفای 857ق)، از سلاطين بادوسپانى اين ناحيه كه رستمدار ناميده مى شده، نوشته شده است

• رسول جعفریان تأکید کرده است: نيل المرام اثرى است كه در دوره سلطنت كيومرث و ولايتعهدى فرزندش كاوس نوشته شده است. اين اثر در واقع، مديون حمايت كاوس است.... نياز به نگارش يك اثر فقهى براى استفاده قضات و مفتيان، سبب نگارش اين كتاب شده است. وى قدرت ادبى و شاعرى خود را به رخ كشيده، از عربى‌دانى خود پرده برداشته، و تفوق خود را بر نگارش نثر اديبانه دربارى نشان داده است.

ساختار و محتوا

مطالب این اثر در 260 باب و 55 کتاب فقهی به ترتیب کتابهای فقه شیعه (از طهارت تا دیات) تنظیم یافته است؛ به عنوان مثال نویسنده، کتاب نهم را به مبحث جهاد و کتاب دهم را به امر به معروف و نهی از منکر اختصاص داده است.

زبان و ادبیات

محقق کتاب، نثر فارسى كتاب حاضر را خوب و روان شمرده و افزوده است:

• مقدمه رستمداری، از هر جهت، يك متن ادبى با تركيبى جالب از قرآن، كلمات و تركيب‌هاى زيبا، تلفيقى از نثر و نظم و تعابير و لغات اديبانه است و علاوه بر آن، نويسنده در اين متن قدرت خود را در سرايش شعر (شامل دو قصيده درباره كيومرث و فرزندش كاوس) نشان داده است.

• نويسنده در برخى از ابواب فقهى، به‌ويژه در عبادات، سعى كرده است تا خلاصه برخى از احكام مهم آن بخش را به شعر عرضه كند، ولی ظاهر امر نشان مى‌دهد كه توفيق چندانى نداشته است و در واقع، و اساساً اين كار دشوار است

نمونه مباحث

• بدان كه نماز فريضه بر نُه قسم باشد: اوّل نماز شبانه‌روزى كه هفده ركعت است. دوم نماز جمعه. سيم نماز عيدين، يعنى عيد رمضان و عيد قربان، چهارم نماز كسوف كه عبارت از گرفتن آفتاب است. پنجم نماز زلزله، ششم نماز آيات؛ يعنى هر امر عجيب و غريبی كه واقع شود، چون بادهاى شدید بر غیرمعمول مثلاً. هفتم نماز طواف كعبه، هشتم نماز میت، نهم نماز كه شخص نذر كرده باشد و يا عهد كرده باشد، و يمين

• بدان كه هر فعلى كه نيك باشد، آن را معروف گويند و هر چه قبيح باشد، آن را منكر خوانند، و امر به معروف و نهى از منكر هر دو واجب است به اتّفاق، و وجوب على سبيل‌الكفايه است كه چون بعضى بدان قيام نمايند، از ديگران ساقط شود

منابع مقاله

مقدمه محقق و متن کتاب.