ادی‍ب‌ ص‍اب‍ر، ص‍اب‍ر ب‍ن‌ اس‍م‍اع‍ی‍ل‌

    از ویکی‌نور
    ادی‍ب‌ ص‍اب‍ر، ص‍اب‍رب‍ن‌ اس‍م‍اع‍ی‍ل‌
    پرونده:NUR76210.jpg

    ادیب صابر تزمذی، شهاب‌الدین صابر بن اسماعیل (احتمالا متوفی 542ق‌)، شاعر پارسی زبان و ستایشگر سنجر سلجوقی و آتسز خوارزمشاه است.

    ولادت

    تذکره‌نویسان درباره محل تولد وی اختلاف کرده‌اند. دولتشاه او را از بخارا و برخی دیگر چون رازی و کازرونی وی را از ترمذ دانسته‌اند و به گفته تقی‌الدین کاشانی در «خلاصه الاشعار» ادیب در بخارا نشو و نما یافته‌، اما اصل وی از ترمذ است‌[۱].

    سفرها

    صابر در آغاز جوانی برای تحصیل به هرات رفت، سپس راهی نیشابور شد و در زمره مصاحبان ابوالقاسم علی بن جعفر، نقیب ترمذ در نیشابور در آمد و در اشعار خویش به ستایش او پرداخت. ابوالقاسم علی بن جعفر که به سبب نفوذ بسیار خود رئیس خراسان خوانده می‌شد، با سلطان سنجر سلجوقی و دربار او ارتباط نزدیک داشت‌، چنانکه سنجر او را برادر خطاب می‌کرد. ادیب نیز به یاری وی به دربار سنجر راه یافت‌. دیری نپایید که ادیب نزد سلطان منزلتی یافت و در کنار مدیحه‌سرایی به امور سیاسی نیز کشانده شد؛ چنانکه پس از اختلاف میان آتسز خوارزمشاه و سلطان سنجر که به جنگی بزرگ در ۵۳۸ق‌/ ۱۱۴۳م‌ و شکست آتسز انجامید، ادیب صابر همراه با پیام‌ها و نصایحی از سوی سنجر به عنوان سفیر و به گفته برخی برای جاسوسی به خوارزم گسیل شد. اما این سفر به قتل ادیب انجامید، زیرا وی سلطان سنجر را از توطئه آتسز برای قتل سلطان آگاه ساخت و آتسز دستور داد او را در جیحون غرق کردند‌[۲].

    وفات

    برخی از تذکره‌نویسان‌، قتل ادیب صابر را در ۵۴۶ق‌/ ۱۱۵۱م دانسته‌اند. حال آنکه اقامت ادیب در خوارزم از ۵۳۸ تا ۵۴۲ق‌، یعنی میان دو جنگ آتسز و سنجر بوده است‌؛ در این صورت مرگ وی می‌بایست پیش از ۵۴۲ق‌، یا در همان سال بوده باشد[۳].

    معاصرین

    ادیب صابر با بسیاری از شعرای عصر خویش چون انوری‌، رشید وطواط، سوزنی سمرقندی‌، عبدالواسع جبلی‌، فتوحی مروزی ارتباط دوستانه و مشاعره داشته است و برخی از ایشان چکامه‌هایی در ستایش ادیب سروده‌اند[۴].

    شاگردان

    اوحدی‌، جوهری زرگر را شاگرد وی دانسته است[۵].

    آثار

    از ادیب صابر دیوان اشعاری دارای 3200 بیت، مشتمل بر قصیده‌، غزل‌، رباعی و ترکیب‌بند باقی مانده است‌[۶].

    پانویس

    1. میرانصاری،علی، ج7، ص371
    2. همان
    3. همان،ص372
    4. همان
    5. همان
    6. همان

    منابع مقاله

    میرانصاری، علی، «دائرة المعارف بزرگ اسلامی»، زیر نظر کاظم موسوی بجنوردی، تهران، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، چاپ اول، 1375.

    وابسته‌ها