ش‍ف‍ای‍ی‌ اص‍ف‍ه‍ان‍ی‌، ح‍س‍ن‌ ب‍ن‌ م‍ح‍م‍دح‍س‍ی‍ن‌

شرف‌الدین حسن بن محمد حسین شفایی اصفهانی، (966- 1037ق)، متخلص به شفایی، از شاعران و پزشکان مشهور اصفهان در قرن دهم و یازدهم هجری و صاحب «مجمع البحرین» است.

ش‍ف‍ای‍ی‌ اص‍ف‍ه‍ان‍ی‌، ح‍س‍ن‌ ب‍ن‌ م‍ح‍م‍دح‍س‍ی‍ن‌
NUR89937.jpg

نام و لقب

لقب و نام شفایی را تمام تذکره‌ها، شرف‌الدین حسن ذکر کرده‌اند[۱].

زادگاه

اغلب تذکره‌نویسان حکیم شفایی را اهل اصفهان نوشته‌اند و در اصفهانی بودنش، تردیدی نیست و خود او نیز در بیت زیر، به این موضوع اشاره کرده است:

در از دریا و مهر از خاور و افلاطن از یونان شفایی از صفاهان حافظ از شیراز می‌آید [۲]

ولادت

تاریخ تولد وی در تذکره‌ها معلوم نیست؛ اما از شواهد و قرائنی برمی‌آید که تاریخ تولدش در حدود سال 966ق باید بوده باشد[۳].

تحصیلات شاعر

وی بدون تردید، در فنون ادبی (بدیع، قافیه و عروض)، آزموده و توانا بوده و این حقیقت در سخنان خود او نیز پیداست. اطلاعات نجومی و فلکی در اشعارش فراوان به‌چشم می‌خورد. در اشعار او، اشاراتی به اصطلاحات موسیقی نیز هست وقتی که در حق شاعران نادان پرمدعای زمان خود می‌گوید:

  • نغمه سنجند فرق نا کرده سلمک از راهوی، نواز عراق
    چون نوازی دو گاه، می‌گویند که عجب دلکش است این عشاق [۴].

    شاید اطلاعاتی در این زمینه آموخته بوده و شاید هم معلوماتش منحصراً به دانستن اسامی این آهنگ‌ها و مقامات و اصطلاحات، محدود بوده است[۵].

  • وفات

    تاریخ‌های متعددی برای سال درگذشت وی ذکر شده است از جمله 1038ق، 1021ق و 1037ق که بنابر دلایلی، سال 1037ق صحیح‌تر باشد. جسدش در کربلا مدفون است[۶].

    آثار

    از او دیوان اشعاری به یادگار مانده که به کوشش لطفعلی بنان، منتشر شده است. دیگر آثار وی، عبارتند از:

    1. نمکدان حقیقت؛ بر وزن «حدیقة الحقیة» سنایی سروده شده است.
    2. مثنوی دیده بیدار؛ یکی از مثنویات عرفانی اوست که بر وزن «مخزن الاسرار» نظامی گنجوی سروده شده است.
    3. مثنوی مهر و محبت؛ که بر وزن «یوسف و زلیخای» جامی و «خسرو و شیرین» نظامی است.
    4. مجمع البحرین؛ که در وزن «تحفة العراقین» خاقانی شروانی سروده شده است[۷].

    پانویس

    1. شفایی اصفهانی، شرف‌الدین حسن، ص37
    2. همان
    3. ر.ک: همان، صفحه سی‌وهشت و سی‌ونه
    4. ر.ک: همان، صفحه چهل
    5. همان
    6. ر.ک: همان، صفحه چهل‌وپنج
    7. همان،یکصدوسی و چهار-صد و سی و شش

    منابع مقاله

    شفایی اصفهانی، شرف‌الدین حسن، «دیوان حکیم شفائی اصفهانی»، تصحیح و مقدمه لطفعلی بنان، اداره کل ارشاد اسلامی آذربایجان، 1362ش.

    وابسته‌ها